توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر: توجه و حافظه فعال در کودکان با اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی

هدف متخصصان به ملاک های انجمن روانپزشکی آمریکا در نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی اعتماد دارند و افراد با اختلال کم توجهی بیش فعالی را بر اساس ملاکهای آن مشخص می کنند. راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی، سه زیرگروه را برای اختلال کم توجهی بیش فعالی مشخص کرده است: نوع بی توجهی غالب، نوع بیش فعالی تکانشگری غالب و نوع ترکیبی. اختلال کم توجهی بیش فعالی به نحو گسترده ای به عنوان یکی از شایعترین اختلال های رشدی عصبی و شایع ترین دلیل ارجاع کودکان به کلینیک ها به رسمیت شناخته شده است. پژوهش ها حاکی از آن هستند که کودکان با اختلال کم توجهی بیش فعالی نسبت به کودکان عادی، در کارکرد توجه و حافظه فعال با مشکل مواجه هستند. اختلال کم توجهی بیش فعالی ، تمام جنبه های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد. متاسفانه، این کودکان وضعیت یادگیری منفی را تجربه میکنند که کسب موفقیت را دشوار و به آرزویی همیشگی تبدیل می کند. به نظر میرسد توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آیندهنگر بتواند مشکلات توجه و حافظه فعال کودکان با اختلال کم توجهی بیش فعالی را کاهش دهد و مهارت های تحصیلی آنها را بهبود بخشد. پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر بر کارکردهای اجرایی توجه و حافظه فعال کودکان با اختلال کمتوجهی بیش فعالی در شهر کرمانشاه انجام شد. روش بررسی این پژوهش، مطالعه ای نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پسآزمون و گروه کنترل بود. در این پژوهش 32 دختر با اختلال کم توجهی بیش فعالی 8 تا 11ساله که به روش نمونه گیری دردسترس از مدارس شهر کرمانشاه انتخاب شده بودند، شرکت داشتند. آزمودنیها به دو گروه 16نفری آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش در برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر در 18 جلسه شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل در این جلسات شرکت نداشت. گروه کنترل پس از پایان پژوهش به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی در دو جلسه آموزش دریافت کردند. ابزارهای استفاده شده در این پژوهش آزمون کانرز، مصاحبه بالینی، آزمون رنگواژه استروپ و مجموعه آزمون حافظه فعال برای کودکان بود. آزمون رنگواژه استروپ و مجموعه آزمون حافظه فعال برای کودکان را پژوهشگر برای آزمودنی ها در دو مرحله پیشآزمون و پسآزمون تکمیل کردند. اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه در قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری و نسخه 23 نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها در ابتدا مفروضه های عادیبودن و همگنی واریانس کوواریانس متغیرها ارزیابی شد. آزمون کلموگروف اسمیرنوف حاکی از آن بود که همه متغیرها عادی هستند (p>0/05). آزمون باکس هم فرض همگنی واریانس کوواریانس را تایید کرد. بنابراین مفروضه های آزمون آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری برقرار است و میتوان برای تجزیه و تحلیل داده ها از این آزمون آماری استفاده کرد. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر اثر معناداری بر کارکردهای اجرایی توجه و حافظه فعال کودکان با اختلال کم توجهی بیش فعالی داشت (0/0001>p). همچنین نتایج بیانگر اثر معنادار توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر بر همه خرده مقیاسه ای توجه (تعداد پاسخ صحیح، تعداد پاسخ غلط، تعداد پاسخ نداده، زمان واکنش به همخوان و زمان واکنش به ناهمخوان) در این کودکان بود (0/0001>p). بر اساس مجذور اتا می توان عنوان کرد بهترتیب 67، 66، 60، 62 و 54 درصد تغییرات هریک از مولفه های تعداد پاسخ صحیح، تعداد پاسخ غلط، تعداد پاسخ نداده، زمان واکنش به همخوان و زمان واکنش به ناهمخوان به علت اثر مشارکت آزمودنی ها در برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر است. بر اساس مجذور اتا میتوان عنوان کرد که 61 درصد تغییر حافظه فعال به علت اثر مشارکت آزمودنی ها در برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر است. نتیجه گیری توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر، توانست کارکردهای اجرایی توجه کودکان با اختلال کم توجهی بیش فعالی را افزایش دهد و عملکرد حافظه فعال آنها را بهبود بخشد؛ بنابراین، برنامه ریزی به منظور استفاده از توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده نگر برای کودکان با اختلال کم توجهی بیش فعالی اهمیت ویژهای دارد.

Prospective Memory Based Cognitive Rehabilitation: Active Attention and Memory in Children With Hyperactivity Disorder

Objective Professionals rely on the diagnostic criteria of the American Psychiatric Association (APA) and Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM5) for the diagnosis of Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). DSM5 recognizes three subtypes of ADHD; predominantly inattentive, predominantly hyperactiveimpulsive, and the combined types. ADHD is widely recognized among the most frequent neurodevelopmental disorders, and the most frequent reason to refer children to clinics. The research suggested that ADHD children have problems with the executive functions of attention and working memory, compared with their healthy counterparts. ADHD affects all aspect of an individual's life. Unfortunately, the negative learning status experienced by ADHD children is difficult to overcome and is usually longlasting. The cognitive rehabilitation program based on prospective memory seems to reduce executive function problems of attention and working memory and improve the educational skills of ADHD children. The present research investigated the effect of cognitive rehabilitation program based on prospective memory on the executive functions of attention and working memory in ADHD children in Kermanshah City, Iran.Materials Methods This was a quasiexperimental study with pretestposttest and a control group design. The study participants were 32 female children aged 811 years with ADHD from schools. They were selected by convenience sampling method. The subjects were divided into the experimental and control groups, each group consisting of 16 children. The experimental group participated in 18 sessions of cognitive rehabilitation program based on prospective memory and the control group did not participate in these sessions. The control group members participated in two sessions at the end of research for observing ethical considerations. The applied instruments were the revised Conners' Parent Rating Scale (CPRSR), clinical interview, Stroop Color and Word Test (SCWT), and Working Memory Test Battery for Children (WMTBC). SCWT and WMTBC were completed by the researcher for all subjects in pretest and posttest phases. The required data were collected by the questionnaires before and after the training sessions. Multivariate Analysis of Covariance (MANCOVA) was used by SPSS for analyzing the obtained data.Results First, the normality of variables and contingency of variance and covariance assumptions were tested. The KolmogorovSmirnov test results indicated that all variables were normal (P>0.05). Moreover, the Box rsquo;s M test confirmed the contingency of variancecovariance assumption. Therefore, the assumptions of MANCOVA were confirmed and the MANCOVA test could be used for data analysis. The MANCOVA results demonstrated that cognitive rehabilitation program based on prospective memory had a significant effect on the executive functions of attention and working memory in ADHD children (P<0.0001). The obtained results also revealed that cognitive rehabilitation program based on prospective memory had a significant effect on all subscales of executive functions (correct responses, incorrect responses, no responses, the reaction time of congruent words or reaction time of incongruent words) in these children (P<0.0001). According to eta squares, 67%, 66%, 60%, 62% and 54%, of variations in components such as correct responses, incorrect responses, no responses, the reaction time of congruent words or reaction time of incongruent words, respectively, could be explained by the subjects rsquo; participation in cognitive rehabilitation program based on prospective memory. In addition, according to eta square, 61% of variations in working memory could be explained by the subjects rsquo; participation in the cognitive rehabilitation program based on prospective memory.Conclusion functions as well as the working memory of ADHD children. It is recommended that planning cognitive rehabilitation program based on prospective memory for ADHD children receives serious attention.