تاثیر برنامه حمایت رفتاری بر مهارت‌های اجتماعی پسران با کم‌توانی جسمی‌حرکتی

هدف کودکان با کمتوانی جسمی-حرکتی به دلیل مشکلاتی که در دستیابی به استقلال، اتکای به خود، و مهارتهای خودیاری دارند، تحت تاثیر نگرش های اجتماعی منفی به خود قرار می گیرند. نگرشهای اجتماعی و بازخورد کودکان نسبت به کم توانی، تاثیر مستقیم بر سازگاری آنها دارد. برخی از برنامه های حمایتی میتواند به کودکان کمک کند تا در مواجهه با شرایط اجتماعی متفاوت، مهارت های مقابله ای را به دست آورند. برنامه حمایت رفتاری یکی از رویکردهای جدید برای ارتقای شایستگی اجتماعی و هیجانی کودکان است. این برنامه در چارچوب الگویی هرمی برای حمایت و با هدف ترویج سلامتی و ارائه خدمات به این کودکان تنظیم شده است و با جایگزین کردن مهارت های اجتماعی و ارتباطی مناسب به جای رفتارهای چالش برانگیز (پرخاشگری، و رعایت نکردن قوانین)، موجب بهبود ارتباط و افزایش رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی میشود. هدف از پژوهش حاضر تعیین تاثیر برنامه حمایت رفتاری بر مهارتهای اجتماعی کودکان با کم توانی جسمی حرکتی در شهر تهران بود. روش بررسی پژوهش حاضر مطالعه ای نیمه آزمایشی بود که در آن از طرح پیش آزمون پسآزمون با گروه کنترل استفاده شد. نمونه پژوهش شامل 28 پسر 5 تا 7ساله بود که از جامعه کودکان با کم توانی جسمی حرکتی شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 1393-1392 در مراکز آموزشی ویژه شهر تهران انتخاب شده است. در شهر تهران، فقط سه مرکز آموزشی ویژه کودکان با کمتوانی جسمی حرکتی وجود دارد و نمونه مطالعه شده به شیوه هدفمند با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه و با احتمال ریزش (28 نفر) و مطابق با معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. از منطقه 16 آموزشی، 14 نفر، از منطقه 5 آموزشی، 6 نفر و از منطقه 3 آموزشی، 8 نفر با کمتوانی جسمیحرکتی انتخاب شدند. دانش آموزان منطقه 16 آموزشی در گروه کنترل (14 نفر) و دانش آموزان مناطق 5 و 3 آموزشی در دو گروه آزمایشی 6 و 8نفری (درجموع 14 نفر)، جایگزین شدند. دانش آموزان دو گروه از لحاظ پایگاه اقتصادی اجتماعی (با توجه به میزان درآمد خانواده و سطح تحصیلات والدین) در سه گروه متوسط بالا، متوسط و ضعیف همتا شدند. سپس والدین و معلمان دانش آموزان در دو گروه آزمایشی و کنترل، پرسشنامه درجه بندی مهارت اجتماعی گرشام و الیوت (1990) را تکمیل کردند. گروه آزمایشی افزون بر برنامه آموزش متداول در مدرسه، طی 14 جلسه (هفته ای سه جلسه؛ هر جلسه 40 دقیقه) در جلسات آموزشی برنامه حمایت رفتاری شرکت کردند. در حالی که گروه کنترل تنها آموزش های متداول در مرکز را دریافت کردند. درنهایت، تمامی والدین و معلمان پرسشنامه درجه بندی مهارت اجتماعی را پس از اتمام جلسات مداخله، مجدداً تکمیل کردند. داده های به دست آمده از موقعیت های پیشآزمون و پسآزمون، با استفاده از تحلیل کوواریانس یک راهه تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نتایج تحلیل کوواریانس یک راهه برای داده های حاصل از پرسشنامه درجه بندی مهارتهای اجتماعی (فرم والدین) نشان داد شرکت دانش آموزان پسر با کمتوانی جسمی حرکتی در برنامه مداخله حمایت رفتاری موجب افزایش معنادار (p<0/001) مهارت اجتماعی (همکاری، جرئتورزی، خودکنترلی و مسئولیت پذیری) شده است. درواقع، با توجه به ضریب اتا میتوان نتیجه گرفت بر اساس ارزیابی والدین، به ترتیب 82، 63، 82، 66، 67 درصد از تغییرات مهارت اجتماعی (همکاری، جرئتورزی، خودکنترلی و مسئولیت پذیری) در کودکان با کمتوانی جسمی حرکتی، ناشی از شرکت در برنامه مداخله حمایت رفتاری بوده است. نتایج تحلیل کوواریانس یکراهه برای داده های حاصل از پرسشنامه درجه بندی مهارتهای اجتماعی (فرم معلم) نشان داد از طریق شرکت دانش آموزان پسر با کمتوانی جسمیحرکتی در برنامه مداخله حمایت رفتاری، مهارتهای اجتماعی، همکاری، جرئتورزی، و خودکنترلی آنها، به طور معنادار (p<0/001) افزایش یافته است. درواقع، با توجه به ضریب اتا میتوان نتیجه گرفت بر اساس ارزیابی معلم از رفتار کودکان، به ترتیب 65، 61، 51، 70 درصد از تغییرات مهارت اجتماعی، همکاری، جرئتورزی و خودکنترلی در کودکان با کم توانی جسمی حرکتی، ناشی از شرکت در برنامه مداخله حمایت رفتاری بوده است.نتیجه گیری با توجه به یافته های پژوهش حاضر میتوان نتیجه گرفت برنامه حمایت رفتاری در تنظیم و سیاست گذاری برنامه های آموزش خانواده به ویژه، والدین و متخصصانی که با کودکان مبتلا به کمتوانی جسمی حرکتی سروکار دارند به عنوان راهکاری عملی موجب کاهش مشکلات سازگاری اجتماعی در کودکان میشود. همچنین، گنجاندن این برنامه در کنار آموزش متداول، میتواند به ارتقای مهارتهای اجتماعی، جرئتورزی، خویشتنداری و مسئولیت پذیری کودکان منجر شود و از تداوم مشکلات آنها در زمینه ارتباط اجتماعی، مشکلات تحصیلی و هیجانی، نبود اشتغال، گوشه گیری و انزوای اجتماعی، پیشگیری کند.

Effect of a Behavioral Support Program on the Social Skills of Male Children With Biomotor Disabilities

Objective Children with biomotor disabilities are influenced by negative social attitudes towards themselves; this is due to their problems in independence, selfreliance, and selfhelp skills. The people rsquo;s attitudes and children rsquo;s feedback towards their disability directly influence the adaptation of children. Some support programs can help these children to cope well with different social conditions. A behavioral support program is a new approach to promoting emotional and social competence in children. The program is adjusted as a pyramidal model to support everyone. It focuses on the promotion of health and provides services for children. Moreover, the program replaces appropriate social and communication skills with challenging behaviors (e.g. aggression and rulebreaking) and may improve effective communication and positive behaviors, and reduce negative behaviors in children. The present study aimed to determine the effect of the behavioral support program on the social skills of children with biomotor disabilities in Tehran City, Iran.Materials Methods This was a quasiexperimental study with a pretestposttest design and a control group. The study samples consisted of 28 children aged 57 years educating in the 20132014 academic year in special education centers in Tehran. The sample was purposefully selected. There are only three special centers in Tehran for children with biomotor disabilities. The sample (28 individuals) was selected according to the sample size formula, considering sample missing probability, and the inclusion and exclusion criteria. The subjects consisted of 14, 6 and 8 individuals from the 16th, 5th, and 3rd educational districts, respectively. The students from 16th educational district were allocated in the control group and those from the 5th and 3rd educational districts in the experimental groups. All students in the two experimental groups and control group were matched in terms of socioeconomic status and parent rsquo;s educational level. Then, the parents and teachers of all groups completed the Social Skills Rating System (SSRS). The students of two experimental groups participated in 14 training sessions (3 days/week; each session: 40 minutes) and received the behavioral support program in addition to the conventional program of the center; the controls only received the center rsquo;s routine program. Eventually, all parents and teachers of the subjects recompleted the SSRS after the last intervention sessions. The collected data were analyzed by the oneway Analysis of Covariance (ANCOVA). Results The results of oneway ANCOVA for acquired data from SSRS (parent form) demonstrated that the behavioral support intervention significantly increased (P<0.001) social skills (cooperation, assertiveness, selfcontrol, and responsibility) in male students with biomotor disabilities. According to eta quotients obtained from the parents rsquo; evaluation, 82%, 63%, 82%, 66%, and 67% of variations in social skills (cooperation, assertiveness, selfcontrol, and responsibility) of children with biomotor disabilities could respectively be explained by the behavioral support intervention. The results of SSRS (teacher form) revealed that the participation of male students with biomotor disabilities in the intervention has significantly increased their social skills, cooperation, assertiveness, and selfcontrol (P<0.001). Furthermore, according to eta quotients, 65%, 61%, 51%, and 70% of variations in social skills, cooperation, assertiveness, and selfcontrol of male students with biomotor disabilities could be respectively explained by participating in the behavioral support intervention sessions.Conclusion The behavioral support program is a practical strategy for parents and specialists to reduce the social adjustment issues of children with biomotor disabilities. Therefore, the intervention should be considered in planning and policymaking for family training programs. Furthermore, using the behavioral support program along with the conventional training methods can promote social skills, assertiveness, selfcontrol, and responsibility in children with biomotor disabilities. Thus, such programs can prevent ongoing social communication, emotional and academic problems, unemployment, social isolation, and withdrawal, developed due to biomotor limitations in these children.