حبس‌زدایی و نقش آن در پیشگیری از تکرار جرم

در طول سالیان گذشته، علم جرم‌شناسی همواره در حال تحول بوده است. این تحولات گاه به‌سوی کاهش یا حذف مداخله نظام کیفری و در مقابل، دخالت بیشتر اقدامات غیرکیفری توسط مراجع غیررسمی و مردمی پیش رفته است. این رویکرد که اندیشه‌های آن به آموزه‌های مکاتب تحققی و دفاع اجتماعی حقوق جزا باز می‌گردد، به سازوکارهای ترمیمی، اصلاحی و مدنی می‌اندیشد و توسل به مجازات را محکوم به شکست می‌داند. با شکل‌گیری تمایلات حقوق بشری و تاکید بر آزادی‌ها و حقوق افراد، نظام کیفری، به این دلیل که آزادی افراد را محدود می‌کرد و با اعمال مجازات، کرامت انسانی را خدشه‌دار می‌ساخت، به مخالفت برخاسته شد. همچنین نظام کیفری در مهار پدیده مجرمانه موفق نبوده و رشد جرایم و مجرمان، همواره از آمار بالایی برخوردار بوده است. با توجه به ناکارآمدبودن مجازات حبس (به‌ویژه حبس‌های کوتاه‌مدت)، در اصلاح و بازپروری زندانیان و تاثیر کم آن در پیشگیری از تکرار جرم و همچنین جرم‌زابودن محیط زندان، هزینه اقتصادی زندان، مشکلات بهداشتی و روانی موجود در آن، پیش‌بینی برنامه‌های جایگزین حبس، لازم و مفید به‌نظر می‌رسد. بر همین اساس، امروزه، سیاست‌گذاران جنایی ایران، در راستای حبس‌زدایی و منع استفاده بی‌رویه از مجازات حبس، اقدام به تدوین برنامه‌هایی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 کرده‌اند. با توجه به مباحث یادشده، تحقیق حاضر، این فرضیه را مطرح کرده است که: بین میزان برچسب انحراف ناشی از محیط زندان و عدم جامعه‌پذیری زندانیان با تکرار جرم، رابطه مستقیم وجود دارد. در تبیین فرضیه یادشده، یافته‌های زیر قابل طرح است: تحقیقات میدانی نشان می‌دهد هر چقدر میزان خدمات‌دهی مراکز مراقبت بعد از خروج از زندان کمتر باشد، تکرار جرم در افراد بیشتر خواهد بود.