بستر مجازات‌های جامعه‌مدار؛ با تاکید بر رویکرد سیاست جنایی ایران

مجازات‌های جامعه‌مدار (جایگزین‌ کیفر حبس)، مجازات‌هایی هستند که در راستای سیاست جنایی مشارکتی در بستر جامعه، نه در موسسه‌ها و نهادهای دولتی همانند زندان و موسسه‌های مشابه، اعمال و اجرا می‌شود. از جمله این مجازات‌ها می‌توان به دوره مراقبت، جریمه روزانه، کار عام‌المنفعه، محرومیت از حقوق اجتماعی، تعلیق ساده و آزمایشی، بازداشت آخر هفته، حبس در منزل، سیستم نیمه‌آزادی و راهکارهایی از این قبیل اشاره کرد. برخی از کشورها مثل فرانسه با فراهم آوردن لوازم و مقدمات امر و نیز اتخاذ مدل سیاست جنایی دولت ـ جامعه مردم‌سالار (به‌معنای دقیق و خاص آن) در قوانین جزایی خود به‌طور گسترده از این مجازات‌ها استقبال کرده‌اند و در عمل نیز به نتایج مثبتی دست یافته‌اند. این در حالی است که در ایران مجازات‌های اجتماعی هنوز با استقبال قانون‌گذار مواجه نشده‌اند. در ایران نخست لایحه مجازات‌های اجتماعی، جایگزین کیفر حبس، برای این منظور تدارک دیده شد، ولی تصویب لایحه قانون مجازات اسلامی نشان می‌دهد که قانون‌گذار از تصویب لایحه مجازات‌های اجتماعی روی‌گردان شده و مواد آن را با تغییراتی در لایحه مجازات اسلامی منعکس کرده است و پیش‌بینی می‌شود در صورت تصویب نهایی این لایحه، از جهت اجرایی با موانع و مشکلات زیادی روبه‌رو شود. تجربه تقنینی و قضایی فرانسه در اتخاذ واکنش‌های اجتماعی در قبال بزه و بزهکاری و نیز برنامه‌های ترمیمی اتخاذی در سیاست جنایی کشورهای استرالیا و نیوزلند در مسیر حبس‌زدایی، قضا‌زدایی و کاهش جمعیت کیفری زندان تجربه‌ای موفق و قابل استناد در این عرصه است. تجربه کشورهای یادشده می‌تواند به‌عنوان اصلی راهبردی در بسترسازی مناسب برای طراحی و اجرای مجازات اجتماعی، لوازم و جایگاه آن‌ها و نیز شناخت موانع و چالش‌های فراروی مجازات‌های اجتماعی در سیاست جنایی ایران مورد استفاده قرار گیرد.