پیشگیری از مصرف‌گرایی در پرتو آموزه‌های حقوق اسلام و سیاست جنایی ایران

زمینه و هدف: با توجه به رابطه ایجابی مصرف صحیح با روح و روان انسان، از نظر فرهنگ حاکم در نظام اسلامی، پیشگیری اعم از کیفری و غیرکیفری از مصرف‌گرایی و برخی از مصایق آن هم‌چون اسراف و تبذیر می‌تواند مانعی موثر و برجسته در پدیدار گشتن اسراف و تبذیر در جامعه تلقی گردد. بنابراین، برای مقابله با این پدیده تنها به‌رغم ضرورت شناسایی مبانی نظری در چارچوب رهیافت‌های پیشگیری سیاست جنایی ایران و اسلام، مفید فایده نخواهد بود، بلکه باید ضمن تغییر در نحوه فرهنگ مصرف، مبادرت به تقریر قواعد حقوقی در ابعاد گوناگون داشت. از اینرو، قانون‌گذار با تصویب مقرره‌های پراکنده‌ در باب برخی مصادیق مصرف‌گرایی درصدد پیشگیری از آن پرداخته، اما به‌دلیل نگرش غیرساختاری به این پدیده، متاسفانه توفیقی در قبال آن حاصل نشده است. البته، در این بین باید اذعان داشت که تنها مقرره‌های قانونی فصل‌الخطاب در قبال ناهنجارهای به‌وجودآمده نیستند، بلکه به‌لحاظ اجرایی و عملیاتی به‌نظر می‌رسد باید ساختار فرهنگی جامعه را در نیل به مصرف بهینه و صرفه‌جویی در استعمال منابع  تغییر داد.روش: این پژوهش، از نظر هدف، توسعه‌ای و از حیث گردآوری داده‌ها، توصیفی و کتابخانه‌ای است.یافته‌های و نتایج: وضع قواعد حقوقی در قبال مصرف‌گرایی، به‌مثابه سازوکاری موثر پس از فرهنگ‌سازی و اقدامات راهبردی طولانی‌مدت است. البته، قانون‌گذار درصدد این امر است تا با تاسیس هنجارهای حقوقی به‌ویژه کیفری، آن‌ها را مبدّل به هنجارهای نهادینه‌شده در نظام اجتماعی کند. برای مقابله با چالش‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی جامعه ناشی از مصرف‌گرایی به‌واسطه سازوکارهای اخلاقی، فقهی، حقوقی، اقتصادی و حتی سیاسی، تنها وفق وضع قواعد و موازین حقوقی استوار نیست، بلکه به‌نظر می‌رسد پیش از استعمال ضمانت اجراها و الزامات حقوقی، باید به طُرُق اجتماعی و فرهنگی یا به‌تعبیری، از طریق رهیافت‌های پیشگیری غیرکیفری با مصرف‌گرایی مقابله کرد. از اینرو، ضرورت احراز و تعیین محدوده الزام و ابراز الزام هنجارهای اجتماعی نظیر نحوه صحیح و متناسب مصرف منابع و اموال به‌طور کامل امری انکارناپذیر است.

Prevention of Consumerism in the light Islam Law Doctrines and Iran’s Criminal Policy

Background and Purpose; Due to the positive relationship between proper consumption and the human psyche, in terms of the prevailing culture in the Islamic system, both criminal and noncriminal prevention of consumerism and some of its examples such as extravagance and waste can be an effective and prominent obstacle to the emergence of waste and waste. Be considered a community. Therefore, to deal with this phenomenon, despite the need to identify theoretical foundations in the framework of criminal policy prevention approaches in Iran and Islam, it will not be useful, but should change the way of consumption culture, to interpret the legal rules in various dimensions. Hence, the legislature has tried to prevent sporadic regulations by adopting scattered regulations on some instances of consumerism, but due to its unstructured approach to this phenomenon, unfortunately, it has not succeeded. Of course, in the meantime, it should be acknowledged that not only the legal regulations of the AlKhattab chapter are not about the anomalies that have arisen, but also from an administrative and operational point of view, it seems that the cultural structure of society should be changed to achieve optimal consumption and saving resources.findings; Establishing legal rules against consumerism is an effective mechanism after culturalization and longterm strategic measures. Of course, the legislator seeks to establish legal norms, especially criminal ones, to turn them into norms established in the social system.