«زرنگی» در زندگی روزمره: بررسی برخی علل جامعه‌شناختی ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی در کلانشهر تهران

انسان‌ها همواره در جامعه برای رفع نیازهای خود با یکدیگر در کنش متقابل هستند. امروزه این تعامل با چالش‌های زیادی مواجه شده است. یکی از این چالش‌ها، ترجیح افراطی اهداف و منافع فردی و شخصی و نادیده گرفتن منافع دیگری و مصالح جمعی است. در جامعه ایران، این مسئله دارای سابقه است، اما اکنون به صورت حادی درآمده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی علل ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی در زندگی روزمره شهروندان تهرانی بوده است. حجم نمونه در این پیمایش از طریق فرمول کوکران به تعداد 385 نفر برآورد شد و داده‌های مورد نیاز، به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای از مناطق 1، 7، 11، 14 و 20 تهران در زمستان 1399 جمع‌آوری شد. تبیین نیز بر اساس مفاهیم ماخوذ از نظریه‌های فرهنگ-بنیادِ پارسونز (بی‌طرفی عاطفی)، مرتون (گروه مرجع و نوآوری) و هومنز (قضیه محرک) و تلفیق آن‌ها صورت گرفت. برای این منظور از آزمون‌های دو و چندمتغیره کمک گرفته شد. یافته‌ها نشان داد که حتی در شرایط ترومایی کرونا، که طبق برخی نظریه‌های دورکیمی، می‌باید افراد به علت گسترش حلقه «ما»، مصالح جمعی را برای منافع فردی مقدم بدارند، تعداد قابل ملاحظه‌ای از پاسخگویان (94 درصد)، در حد «متوسط» و «زیاد» منافع فردی را بر منافع و مصالح جمع ترجیح می‌دهند. نگرش و فرهنگ زرنگی نقش اصلی را در این مسئله دارند. به‌طور مشخص، روشن شد که هر چه بی‌طرفی عاطفی، گرایش به گروه‌های مرجع، گرایش به نوآوری و گرایش به محرک بیشتر باشد، ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی نیز بیشتر است.

smartness in everyday life: investigating some sociological reasons behind preference of individual interests over collective interests in tehran metropolis

humans, as social groups, are always interacting with each other to meet their needs. today, this interaction has encountered with many challenges, with one being the extreme preference of individual and personal interests and ignoring collective ones. in iranian society, this problem has a long history, but now it has become acute. the main purpose of this research is to investigate the causes of preference of individual over collective interests in everyday life of citizens in tehran. the survey sample size was estimated to be 385 people through cochran’s formula, and the required data was collected through multi-stage cluster sampling method from regions 1, 7, 11, 14 and 20 of tehran in the winter of 2019. the explanation was also based on the concepts taken from culture-base theories of parsons (affective neutrality), merton (reference group and innovation) and homans (stimulus proposition) and their synthesis. for this purpose, bivariate and multivariate tests were used. the findings showed that even in the traumatic situation of covid-19, when according to durkheim’s theories, people should always prioritize collective interests over individual ones; a considerable number of respondents (94%) prioritized individual interests. they prefer collective interests, with market place shrewdness attitude and culture playing a major role. specifically, it became clear that the higher the emotional neutrality, higher the tendency to reference groups, tendency to innovation, and tendency to stimulus, the preference of individual interests over collective interests.