امید و ناامیدی در جامعه ایران: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه‌های شهر تهران

دانشجویان نسلی هستند که در تعیین آینده کشور نقش دارند و ذهنیت آنان دربارۀ امید و ناامیدی برای طرح‌ریزی آینده‌شان در ایران، بر جامعۀ ایران تاثیرگذار است. موضوع امید و نگرانی دربار‌هٔ آینده در جامعه ایران سال‌هاست که اندیشمندان، سیاست‌ورزان و فعالان اجتماعی را متوجه خود کرده‌است. این مقاله تلاش می‌کند به چگونگی شکل‌گیری ذهنیت امیدوار یا ناامید دانشجویان در شرایط ایران امروز بپردازد. رویکرد این مقاله کیفی است و با 26 دانشجوی دختر و پسر از دانشگاه‌های ‏دولتی شهر تهران مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام شده ‌است. روش تحلیل اطلاعات در این پژوهش، تحلیل مضمون است. در این مقاله از مفهوم‌پردازی غسان حاج، مردم‌شناس لبنانی‌‌استرالیایی درباره جوامع به‌مثابه «مکانیزم‌های تولید و توزیع امید» استفاده شده‌است. یافته‌ها نشان می‌دهند که امیدِ جمعی در میان بخش مهمی از مشارکت‌کنندگان پژوهش غایب است؛ آنها به‌دلیل وجود تبعیض‌های سیستماتیک و تقاطع تبعیض، از دایرهٔ تولید و توزیع امید طرد می‌شوند. یکی از پیامدهای ناامیدی اجتماعی، تمایل به مهاجرت به خارج از ایران در میان مشارکت‌کنندگان این مطالعه است. از آن‌جا که انسداد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به گسترش ناامیدی اجتماعی در میان مشارکت‌کنندگان دامن می‌زند، به ‌رسمیت‌ شناختن جنبش‌های اجتماعی و گشودگی نهادهای حکمرانی به طرح مطالبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مردم و تلاش در جهت برآورده‌ساختن این مطالبات، می‌تواند به گسترش امید اجتماعی در جامعه کمک کند. نتایج پژوهش می‌تواند نگاه ما به مسئله امید را در میان همه اقشار جامعه تعمیق بخشد.

hope and despair in the iranian society: a case study of students of universities in tehran

students play a vital role in determining the future of their country, and in the case of iran, their mental state with regard to hope and despair in planning their future has an impact on the iranian society. for years, hope and concern about the future and the feeling of futureless iranian society are the issues that have attracted thinkers, politicians and social activists. this article tries how to focus on the formation of hopeful or hopeless mindset of students in the prevailing constitutions in contemporary iran. the research is qualitative in nature where interviews have been conducted with 26 female and male students from public universities in tehran using a semi-structured questionnaire. the thematic analysis method was used for the acquired data. in this article, ghassan hage, a lebanese-australian anthropologist’s conceptualization of societies as &mechanisms of production and distribution of hope& is used. the findings show that collective hope an important part is absent among research participants; they, due to the existence of systematic discrimination, are excluded from the circle of production and distribution of hope. one of the consequences of social despair among the research participants is their desire to migrate outside of iran. since the economic, political and social obstructions fuel the spread of social despair among the participants, the recognition of social movements and the openness of governing institutions to the economic, social and political demands of the people and efforts to fulfill these demands can help spread social hope in the community. the results of this research can deepen our view on the issue of hope among all sections of the society.