ضرورت صحبت از جایگاه محقق در چیست؟ تحلیل محتوای کیفی مطالعات اخیر علوم اجتماعی ایران

در ارزیابی تحقیقات کیفی، به‌منظور درک بهتر توصیفات یا استدلالات محققان، آشنایی خواننده متن درباره محقق و جایگاه او در تحقیق و شکل‌گیری مسئله تحقیق ضروری به‌نظر می‌رسد. خواننده با شناخت نسبی از محقق می‌تواند برخی سوگیری‌ها و پیش‌فرض‌هایی را که در تحقیق اثر گذاشتند تشخیص دهد ‌‌ در این مقاله با استفاده از رویکرد مردم‌نگاری انتقادی و با تحلیل محتوای کیفی هشت مقاله و یک کتاب که در سال‌های اخیر در ایران منتشر شده است به‌دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم که چرا صحبت از جایگاه محقق در پژوهش‌ها و مطالعات اجتماعی اهمیت دارد؟ حذف محقق یا مشخص نبودن جایگاه محقق و اهمیت مسئله برای محقق در حین انجام مطالعات به‌ویژه در زمان نوشتار گزارش‌ها و نتایج تحقیق چه آسیب‌ها و پیامدهایی در پی دارد؟ رعایت نکردن رویکرد بازتابی در تحقیقات و مشخص نبودن جایگاه محقق تبعاتی را همچون پنهان کردن خود و انگیزه‌های شخصی در تحقیق، حقیقت پنداشتن برخی از اندیشه‌ها و تفکرات خود، سلب کردن این امکان از خواننده که بتواند سوگیری‌های ممکن را تشخیص دهد، در پی دارد. مشخص نبودن جایگاه محقق زمینه را برای بروز پیامدهایی همچون خود قهرمان پنداری محقق، ایجاد راهکارهای سریع آماده می‌کند. محقق با افتادن در این دام‌ها از مسیر تحقیق و فهم مسئله فاصله می‌گیرد.

why is it necessary to talk about positionality? a qualitative content analysis of recent studies in social sciences in iran

this paper puts emphasis on the necessity of discussing positionality in qualitative research methods, especially ethnography. evaluating a qualitative study requires the reader to get information about the researcher’s positionality with respect to their various social identities (like gender, race, class, ethnicity, ability, geographical location etc and with their intentions for doing the fieldwork, their feelings and emotions, and their relationships with the informants. this paper ties to analyze eight published papers and one book based on qualitative and ethnographic studies in the iranian society. it examines the harms and consequences of ‌ failure in discussing a researcher’s positionality by applying a critical ethnographic and reflexive approach. indeed, the paper analyzes the writers’ use of language, their reasoning for doing the research and the reflexive discussion of their positionality while doing the research and later in writing a research report. it argues that not observing the reflective approach in research and concealing the researcher’s positionality deprives the reader of the possibility of identifying possible bias. the paper also discusses two other consequences that are more recognizable in academic writing in iran: &self-heroism& display of research. consequently, instead of clarifying their intentions and understanding the field and its relations, researchers solve problems and offer quick solutions.