دوگانه‌انگاری اعتماد به منابع خبری: کاوشی زمینه‌مند از فرایند فروکاست شایعه‌سازی و شایعه‌پذیری در میان جوانان

امروزه انسان‌ها با زیستن در عصر رسانه‌ای و اطلاعاتی در معرض انواع اخبار و اطلاعاتِ به ظاهر واقعی قرار گرفته‌اند که ماهیت شایعه‌‌گونۀ آن از چشم‌ها پنهان مانده ‌است. انسان‌ها اغلب در مواجهه با چنین اخباری بدون اعتباریابی، ‌به بازنشر آن‌‌ها در دنیای مجازی و واقعی می‌پردازند که می‌تواند آسیب‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی قابل تو‌جهی به همراه داشته باشد. از این‌رو مقاله حاضر با هدف شناسایی عمیق‌تر استراتژی‌های کاربران در مواجهه با اخبار و به‌ویژه  شایعات در دنیای مجازی و فرایند فروکاست شایعه‌سازی و شایعه‌پذیری با رویکرد کیفی و روش نظریه‌ای زمینه‌ای اشتراوس و کوربین انجام گرفته است. براساس نمونه‌گیری هدفمند، 24 جوان یزدیِ فعال در فضای مجازی مشتمل‌بر 12 مرد و 12 زن در پژوهش مشارکت داشته و روایت‌های آن‌ها مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفته است. فرایند گردآوری داده‌ها به صورت همزمان با تجزیه‌و‌تحلیل آن‌ها در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شده است. یافته‌ها حاکی از پدیدۀ مرکزیِ دوآلیسم اعتماد به منابع خبری اعم از ملّی، غیرملّی و مجازی است که کاربران بر‌مبنای اعتماد قوی، ضعیف یا فقدان آن و سایر شرایط زمینه‌ای و مداخله‌گر در مواجهه با اخبار و شایعات، استراتژی‌هایی اعم از اعتبارسنجی استقرائی منابع خبری، پیگیری اخبار از منابع موثق، بازنشر سنجیدۀ مطالب معتبر و اپوخه شایعات را به‌کار می‌گیرند. در‌نهایت به‌واسطۀ زمانمندی شایعات، آموزش سواد رسانه‌ای، احتمال داغ بی‌اعتباری و غیره و استراتژی‌های نام‌برده، پیامدهایی چون فروکاست موقت بازدیدهای شایعه‌سازان و مسکوت‌شدگی شایعه مجال بروز خواهد یافت.

A grounded theoretical account of spreading and accepting rumors among the youth in Yazd

Today, living in the age of media and information, human beings are exposed to all kinds of seemingly real news and information, the rumored nature of which is hidden from the view. In the face of such unreliable news, people often republish it in virtual and real spaces, which can lead to a significant security, economic and social damage. Therefore, the present study is conducted with the aim of more deeply identifying users’ strategies in the face of news and especially rumors in the virtual space and the process of reducing rumormaking and rumormongering with a qualitative approach and Strauss and Corbin’s field theory method. Based on theoretical and purposive sampling, 24 young Yazdians active in cyberspace, including 12 men and 12 women, participated in the research and their narratives were analyzed. The data collection process was performed simultaneously with their analysis in three stages of open, axial and selective coding. Findings show the central phenomenon of dualism of trust in news sources, whether national, nonnational or virtual. News were tracked from credible sources whereas credible and rumor contents were measured accordingly. Eventually, due to the timeliness of rumors and media literacy training, there was high probability of discrediting. The mentioned strategies, such as the temporary reduction of rumor mongers’ visits were found to silence rumors.