مسیر معنوی رویداد عزاداری محرم در شهرهای ایران؛ مطالعه موردی، مسیر عزاداری اردبیل

عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشه‌دار اسلامی است که طی قرن‌ها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکان‌های مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار می‌دهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطره‌انگیزی و ایجاد ‌هویت، به مکان‌های مقدس و معنوی تبدیل ‌شده‌اند. اما شهرسازی معاصر ایران، بیشتر به جنبه‌های مادی توجه دارد و از فضاهای معنوی دور شده است. تغییرات و مداخله‌های کالبدی گسترده در شهرهای سنتی و تهدید و خدشه‌دار شدن مسیرهای عزاداری، ضرورت انجام پژوهش‌های بیشتر در این زمینه را نمایان می‌کند. این مقاله با استفاده از مطالعات تطبیقیکیفی و آوردن شواهد و نمونه‌های متعدد از شهرهای مختلف ایران و با تاکید بر شهر اردبیل، تلاش کرده با تفسیر داده‌های جمع‌آوری شده، ضمن اثبات و معرفی مسیرهای عزاداری به عنوان یک مسیر مقدس، ابعاد و وجوه معنوی آنها را مشخص نماید. اثرات معنوی رویداد عزاداری در دوره زمانی قبل از رویداد، حین رویداد و بعد از رویداد به همراه حاشیه آن بررسی شده است. نتایج نشان می‏‌دهد عوامل مختلف قدسیمذهبی، کالبدی فضایی، فرهنگی اجتماعی، تاریخی سیاسی و طبیعی وجوه مکانی مسیرهای عزاداری را تشکیل می‌دهند‏ در این میان مقدس بودن و سپس بعد فرهنگی – اجتماعی وزن بیشتری در این‌گونه فضاهای شهری به خود اختصاص می‌دهند. این مسیرها، از یک طرف فضا را به تاریخ پیوند می‌دهند و از طرف دیگر بعد نمادین و معنایی خاصی به آنها می‌افزایند که آنها را نسبت به سایر فضاها متمایز می‌کنند.

The spiritual pathway of Muharram mourning in Persian cities; A case study of Ardabil

Muharram commemoration to remember sacrifices made by Imam Hussein, the grandson of the Prophet Muhammad and his companions is one of the special and deeprooted Islamic events, tied to spirituality for centuries. These processions are often held in specific routes or ‘mourning pathways. These paths and related spaces over time, in addition to being memorable and creating identity, have become spiritual in their own ways. But the contemporary Iranian urban planning pays more attention to material aspects and has moved away from spiritual spaces. Extensive physical changes and interventions in traditional cities, as well as threats and damage to mourning pathways, highlight the need for further research. This article, using comparativequalitative studies and bringing evidence and numerous examples from different Iranian cities and emphasizing Ardabil, has tried to interpret the collected data, while proving and introducing mourning pathways as sacred and spiritual paths, determine their spiritual dimensions and aspects. The spiritual effects of mourning before and after the events along with their margins have been studied. The results show that various sacredreligious, physicalspatial, culturalsocial, historicalpolitical and natural factors constitute mourning pathways and then the sociocultural dimension added weight to it. On the one hand, these pathways connect spaces to history, and on the other hand, they add a special symbolic and semantic dimension that distinguishes them from other paths.