تصویرشناسی فرهنگی ایرانیان در آیینۀ سفرنامه پولاک

تصویرشناسی، تلاشی است برای شناخت دقیق و بهتر قضاوت دیگران دربارۀ خود و نیز کنار زدن لایه‌هایی از متن و فهم واقعیت‌ها یا تحریف‌ها، دیگر‌سازی‌ها، و دریافت‌های خاصی که درک اثر ادبی را به‌عنوان جلوه‌گاه اندیشه‌‌ها و برداشت‌های ذهنی نویسنده برای مخاطب ممکن می‌سازد. هدف این مقاله، تبیین تاریخی‌‌فرهنگی تصویر‌هایی است که ادوارد ‌پولاک، سفرنامه‌نویس آلمانی، از سبک زندگی، اوضاع معیشتی، آداب‌و‌رسوم، سنت‌ها، عادت‌ها و هنجارهای اجتماعی ایرانیان دوران قاجار ترسیم کرده است. این مقاله مبتنی‌بر «خوانش متن در پرتو رویکرد تصویرشناسی» به روش توصیفی‌‌تحلیلی است. پژوهش حاضر، ابتدا خوانش خود را بر روایت پولاک در دو سطح کلی و به‌صورت نگاه مثبت و نگاه منفی مطرح کرده است، سپس مصداق‌های تصویر‌های متن با نگاه مثبت را در قالب همسان‌انگاری و تحسین‌گری «من»‌ از جغرافیای «غرب» به فرهنگ «دیگری» (ایران) در «شرق»، بررسی کرده است. و در سطح دوم، با درنظر گرفتن نگاه منفی وی که مبتنی است بر الگوی رایج شرق‌شناسی در ابعاد تضاد و تقابل‌های شناخت‌شناسانۀ میان دو هویت «من» و «دیگری» با توجه به موقعیت «غرب» و «شرق» در ابعاد کلیشه‌پردازی و تعمیم‌سازی، بزرگ‌نمایی تقابل‌ها، و تحقیر و توهین، به خوانش تصاویر پرداخته است.