واکاوی نظری ابعاد اجتماعی‌‌فرهنگی فناوری در بیانات رهبر انقلاب اسلامی؛ با تاکید بر icts

مفهوم‌پردازی و اندیشه‌ورزی درباره جامعه ایران به‌منزلۀ نوعی جامعه اطلاعاتی یکی از مسائل جدید پس از انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود؛ ازاین‌رو در بیانات رهبر انقلاب اسلامی، ابعاد و ملاحظات اجتماعی‌‌فرهنگی درباره فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، برجسته و قابل‌استخراج است. این مقاله با استفاده از رویکرد نظری «شکل‌گیری، عملکرد، و تاثیرات اجتماعی‌‌‌فرهنگی فناوری» و روش پژوهش اسنادی، تلاش کرده است ضمن مرور نظریه‌های مرتبط جامعه‌شناختی، مهم‌ترین ابعاد اجتماعی‌‌‌فرهنگی فناوری را در بیانات مقام معظم رهبری رمزگذاری، مقوله‌‌بندی و به‌لحاظ نظری، صورت‌بندی کند. بر این اساس، سه بُعد کلیدی عبارتند از: 1) ویژگی‌های ماهوی و انگیزشی و جایگاه اجتماعی‌‌فرهنگی فناوری؛ 2) تمهیدات و ضرورت‌های اجتماعی‌‌فرهنگی فناوری؛ 3) آسیب‌ها و تهدیدهای اجتماعی‌‌فرهنگی فناوری. در مجموع چنین به‌نظر می‌رسد که در اتصال مولفه‌های یادشده، علاوه‌بر بعضی ملاحظات نظری اجتماعی‌‌فرهنگی، مضمون‌هایی مانند عقاید دینی، اخلاق، پایه‌های فکری فرهنگی، هویت ملی، تحرک، امنیت، و تاکید بر عاملیت جوانان ایرانی دارای اهمیت هستند.