ایدئولوژی مقاومت و مخاطب فعال: نگاهی به مطالعات خوانش در ایران

مقاله حاضر مطالعه‌ای است بر روی تحقیقات انجام‌شده در دپارتمان‌های مطالعات فرهنگی در ایران (پایان‌نامه‌ها و تحقیقات پژوهشگران) و مقالات دو مجله علمی‌‌ پژوهشی در حوزه مطالعات فرهنگی (تحقیقات فرهنگی و مطالعات فرهنگی و ارتباطات). پرسش‌های اصلی‌ای که مقاله حول آنها سامان گرفته است عبارت‌اند از اینکه مطالعات فرهنگی در ایران چگونه شرایط و امکان خوانش را به تصویر کشیده ‌است؟ آیا می‌توان گونه‌شناسی‌ای از انواع قرائت‌کنندگان از متن در ایران به دست داد؟ به‌طور خاص این پرسش برای ما اهمیت دارد که چه درکی از مخاطب در مطالعات فرهنگی ایرانی وجود دارد؟ و در نهایت هدف فهم محدودیت‌های تحقیقات مبتنی بر خوانش در ایران است.   نتایج نشان داده است که مطالعات فرهنگی در آموزش عالی ایران، بیشتر تمایل داشته است از نوعی مخاطب فعال که مستمراً مقاومت می‌کند سخن بگوید و کمتر به عنصر ایدئولوژی و نقش قدرت در برساختن مخاطب اشاره داشته است. درعین‌حال، مخاطبی که مطالعات فرهنگی آموزش عالی ایران از آن پرده برداشته است، سوژه طبقه متوسط تهرانی است که عمدتاً دارای سرمایه فرهنگی بالاست. شکل دیگری از مخاطب که اخیراً تحقیقات از آن یاد کرده‌اند نه حول مقاومت، بلکه بیشتر حول لذت معنا می‌شود. مخاطب لذت‌طلب اساساً از الگوی هال خارج می‌شود و الگوی متفاوتی از مواجهه با متن را ابداع می‌کند.

Resistant Ideology and Active Audience Concept:a Review of Reception Studies in Iranian Universities

In this article, we studied student dissertations in cultural studies departments and articles of two important journals (Iranian Journal of Cultural Research and Quarterly Journal of Iranian Association for Cultural Studies & Communication). Our main questions are how the condition of reception possibility is assumed in Iranian cultural studies? How we can classify our audiences? In particular, how and who is the audience in Iran? This analysis shows that most of the Iranian cultural studies oriented to urban middle class of Tehran, instead of lower middle class or labor class. The result demonstrates that, most of scholars consider audience as an active subject that resists against text massages. Hence, they overlook the role of ideology and power in construction of subject and audience. As if, a type of optimistic cultural studies was adapted in an authoritarian political context. This approach on resistance is called resistance ideology by the authors; a situation in which we believe resistance is a sort of relieving and appeasing drug for critical cultural scholars.