بازسازی شهری، تصویر تهران و تجربه بیگانگی

آن‌چه ما را متعلق به شهر می‌کند، تصویری است که از آن در ذهن داریم. «تهران» سال‌هاست در حال تخریب و بازسازی کالبد خویش است. کالبدی که هویت جدید، روابطی جدید و مناسبات نوینی را طلب می‌کند. اما تصویر ذهنی ساکنین از این کالبد در حال ساخته شدن و تغییر چیست؟ این تصویر چه الگوهای ارتباطی با شهر را برای ساکنین شکل می‌دهد؟ این مقاله با استفاده از تکنیک مصاحبه و روش تحلیل تماتیک تلاش کرده سوالات فوق را پاسخ دهد که به همین منظور با نمونه‌گیری نظری، تعداد 22 نفر از ساکنین مناطق 1، 3، 17 و 19 به‌عنوان توسعه‌یافته‌ترین و کمتر توسعه‌یافته‌ترین مناطق شهر تهران انتخاب شده‌اند و در بخش نظری، از زیمل و مفهوم بلازه، توجه بنیامین به خاطره و معنای شهر، ایده بیگانگی و فضاهای بازنمایی لوفور الهام گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که تصویر شهر تهران در شمال و جنوب تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله آنکه تصویر جنوب شهری‌ها بیشتر منفی و آسیبی بوده، اما شمال شهری‌ها به جز موارد کلی نظیر‌ ترافیک، به‌نسبت تصویر مطلوب‌تری از شهر دارند که اغلب به خاطره آنان از شهر مربوط می‌شود. تجربه روند بازسازی شهر از منظر ساکنین با‌ تراژدی زوال خاطره همراه است، چیزی که ساکنان را به حسرت از دست رفتن شهر قدیمی‌ و نوستالژی نسبت به گذشته معطوف می‌کند. ساکنین شهر تصویری تفکیکی از شمال و جنوب شهر در ذهن دارند. تصویری که با عدم ارتباط و آشنایی حداقلی این مناطق نسبت به هم همراه است. این تصویر تفکیکی در بین ساکنان جنوب همراه با حس محرومیت، نابرابری و نارضایتی است. همچنین ساکنین شهر از کاهش روابط انسانی عمیق و اعتماد اجتماعی دچار حس تنهایی هستند. مجموع تم‌های تصویر ذهنی شهر نزد ساکنین نشان می‌دهد که کالبد جدید تهران، ساکنین را به سمت بیگانگی با شهر و کاهش حس تعلق به آن می‌برد.