آموزش و یادگیری مفاهیم توسعۀ پایدار در پایه چهارم مقطع ابتدایی: پژوهشی آزمایشی

پژوهش حاضر، با هدف طراحی و آزمایش یک دوره آموزشی برای توسعه پایدار، در مقطع ابتدایی و به منظور پاسخگویی به نارساییها و نیازهای آموزش و پرورش در سال تحصیلی 921391، انجام شده است. بدین منظور ابتدا مفاهیم کلیدی توسعۀ پایدار در شش مقوله اصلی (صرفه ‌جویی در مصرف انرژی و بازیافت، تنوع زیستی و اجتماعی، وابستگی متقابل، عدم خشونت، مشارکت اجتماعی در حفاظت از محیط‌ زیست و تغذیه پایدار) با توجه به پیشینۀ موجود در جهان تعیین شد. پس از مشخص شدن نیازهای آموزشی دانش‌ آموزان در زمینه ‌های فوق، با تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی (که نشانگر پایین ‌تر بودن فراوانی مولفه ‌های اجتماعی آموزش برای توسعه پایدار نسبت به مولفه ‌های زیستی آن بود) و انجام پیمایش از مناطق بیستگانه شهر تهران، (حجم نمونه 558 نفر)، آزمون اثربخشی آموزش محتوای طراحی شده بر دانش و نگرش دانش‌ آموزان، با به ‌کارگیری روش شبه‌ آزمایشی و طرح از نوع پیش ‌آزمون پس‌ آزمون با گروه گواه صورت گرفت. آزمودنیها (از دو دبستان دخترانه و پسرانه پایه چهارم) شامل 58 دانش آموز در گروه آزمایش (33 پسر و 25 دختر) و 46 دانش آموز (22 پسر و 24 دختر) در گروه گواه گمارده شدند. نتایج تحلیل کوواریانس با استفاده از نتایج پرسشنامه پژوهشگر ساخته، برای سنجش نگرش پایداری (پایایی 0/79) و آزمون برای سنجش دانش پایداری (پایایی 0/69)، نشانگر تفاوت معنادار میان میانگینهای نمرات گروههای آزمایش و گواه پس از انجام دادن مداخله آموزشی، بدون توجه به جنسیت است. مدل مفهومی حاصل از این پژوهش، چارچوبی برای تحلیل ابعاد آموزش مفاهیم توسعه پایدار، در نظام آموزشی کشورمان فراهم می‌ آورد.

Teaching 4th Graders Concepts Related to Sustainable Development: An Experiment

In order to show that some of the shortcomings of current 4th grade curriculum in meeting contemporary needs of the society, especially in regard to sustainable development, can be met via teaching, a short course consisting of deliberations on key concepts in sustainable development was designed and carried out on a sample of 58 students of both genders. The pre and posttest comparisons revealed the effectiveness of the course on both attitudes and knowledge of the students regardless of gender. The key concepts which proved absent in the 4th grade textbooks through a content analysis are: energy saving and recycling, biological and social diversity, reciprocal dependence, lack of violence, social participation in protecting the environment, and sustainable diet. Conceptual conclusions driven from this study can help with the needed improvements in our educational system.