بررسی الزامات تعلیم و تربیت از منظر رویکرد آینده‌گرایی با توجه به اسناد توسعه جمهوری اسلامی ایران

در میان رویکردهای تربیتی، نظریه بازسازی اجتماعی با رویکرد آینده‌گرایی به دلیل در نظر گرفتن تغییرات و تحولات سریع و پیش‌بینی وضعیت آینده می‌تواند در حل چالشهای آتی تعلیم و تربیت موثر باشد. این رویکرد معتقد است داشتن نگرشی در مورد آیندۀ بهتر، سبب می ‌شود که اهداف و جهت ‌گیری فکری جامعه روشن شود. آینده‌گرایی با در نظر گرفتن تغییر‌ات و پیش‌بینی نیازهای آینده، بر بازسازی ساختارهای فعلی تاکید دارد. آلوین تافلر از نظریه‌پردازان مطرح در حوزه بازسازی اجتماعی آینده ‌گراست. او براساس واقعیتهای موجود توصیفی از تحولات جهان آینده را ارائه کرده و با نگاهی جامع، آینده را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار داده است. هدف پژوهش حاضر، کاوش اسناد توسعه از نظر میزان توجه به الزامات آینده است. طرح پژوهش حاضر از نوع کیفی است و در آن از روش تحلیل محتوای کیفی تجمیعی استفاده‌شده است. در این پژوهش اسناد توسعه، به‌ویژه سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در هشت مضمون الزامات آینده‌، در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی، توانمندسازی فردی، ساختاری، اقتصادی، دانش و فناوری، ارتباطات و سیاست مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان می‌دهد که اسناد توسعه بر فراهم کردن زمینه‌های مساعد معنا‌یابی و شناخت صحیح ارزشها و تحکیم خانواده تاکید بسیار کرده‌اند. همچنین به توانمندسازی نیروی انسانی تسهیلگر و توسعه محیطهای آموزشی هوشمند، توجه شده است اما نگاه آینده‌گرایانه به تقویت زمینه‌های توانمندسازی فردی مانند مهارتهای تفکر، مهارت تصمیم‌گیری، سواد رسانه‌ای و آموزش مهارتهای زیست‌محیطی کم‌رنگ به نظر می‌رسد. همچنین لازم است اسناد توسعه توجه بیشتری به الزامات فرهنگی آینده ازجمله تکثرگرایی، تفاوتهای فرهنگی و آموزش فرهنگ شهروندی نشان دهند.

A Futuristic Look at the Islamic Republic of Iran’s Developmental Plans in Education

Among educational philosophies and approaches, the social reconstruction philosophy with a futuristic approach can be helpful in overcoming the challenges that Iranian education will be facing in the near future, as it can predict the future based on the rapid developments and changes occurring at present. From this perspective, a positive outlook on the future can help clarifying the goals and orientations of a society. Alvin Toffler, a futurist, has a comprehensive and multidimensional look at the future of the world with implications for educational systems. To clarify the extent to which the future of Iranian educational system, as portrayed in the Islamic Republic rsquo;s developmental plans, meets the demands of this perspective, a content analysis of related documents, especially the Fundamental Reformation of Education Act, was undertaken. Results show that in these documents extensive emphasis is put on finding meaning, correct knowledge of values, and strengthening family, while a futuristic look at strengthening personal capabilities such as thinking skills, decision making capability, media literacy, and the teaching of environmental skills is absent. Furthermore, future cultural necessities such as pluralism, cultural differences, and citizenship education need to be emphasized further.