تحلیل عوامل محدود‏کننده عملکرد گندم در شرایط گرگان

یکی از مشکلات اساسی تولید گیاهان زراعی در کشور ما اختلاف بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل‏حصول (خلا عملکرد) می‏باشد. بنابراین شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد و خلا عملکرد بسیار حایز اهمیت است. بدین منظور مطالعه‏ای در شهرستان گرگان در 95 مزرعه از 5 روستا، در دو سال زراعی متوالی 87-1386 و 88-1387 به‌صورت پیمایشی و براساس روش cpa انجام شد. در این پیمایش کلیه اطلاعات مربوط به عملیات مدیریتی، خصوصیات خاک و گیاه زراعی (شامل 200 متغیر) ثبت و اندازه‏گیری شدند. سپس رابطه بین عملکرد و کلیه متغیرها (با استفاده از رگرسیون گام به گام) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین عملکرد کشاورزان (عملکرد واقعی) و عملکردی که می‏توانند برداشت کنند (عملکرد قابل‏حصول)، 2348 کیلوگرم در هکتار فاصله (خلا) وجود دارد. مشخص شد که میزان مصرف کود پتاسیم قبل از کاشت، میزان کود نیتروژن مصرفی پس از کاشت، شاخص سطح برگ در گرده‏افشانی، شاخص کلروفیل در گرده‏افشانی، کل نیتروژن جذب شده توسط گیاه در رسیدگی و طول دوره رشد رویشی گیاه به‌ترتیب 20، 18، 19، 10، 14 و 19 درصد در ایجاد این خلا نقش دارند. بررسی داده‏ها نشان داد که شاخص سطح برگ، شاخص کلروفیل و میزان جذب نیتروژن، همگی تحت کنترل مدیریت کود نیتروژن هستند و همچنین طول دوره رشد رویشی توسط تاریخ کاشت کنترل می‏شود. بنابراین میزان مصرف پتاسیم، مدیریت تغذیه نیتروژن و تاریخ کاشت به‌ترتیب با 20، 61 و 19 درصد مهم‏ترین عوامل موثر در خلا عملکرد هستند و با بهینه‏سازی آن‏ها می‏توان عملکرد گندم در گرگان را به میزان 2348 کیلوگرم افزایش داد.