بررسی روابط صفات و تجزیه علیت در توده‌های گلرنگ وحشی (Carthamus oxyacanthus) و لاین‌های گلرنگ اهلی (C. tinctorius L.) در شرایط تنش و بدون تنش خشکی

به‌منظور بررسی همبستگی صفات، کشف روابط پنهانی حاکم بر آن‌ها و تعیین مهم‌ترین اجزای دخیل در توجیه تنوع عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های گلرنگ اهلی و وحشی و تاثیر تنش رطوبتی بر این پارامترها، آزمایشی در سال 1387 در مزرعه دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. نتایج نشان داد که گونه وحشی در شرایط تنش عملکرد خود را تا حدود زیادی حفظ می‌کند. تحت شرایط عادی رطوبتی در ژنوتیپ‌های اهلی صفات تعداد دانه در طبق، روز تا گل‌دهی، وزن دانه در طبق و ارتفاع بوته بالاترین همبستگی مثبت را با عملکرد داشتند. همین روابط تحت شرایط تنش رطوبتی نیز صادق بود با این تفاوت که عملکرد دانه با تعداد دانه در طبق همبستگی نداشت. در ژنوتیپ‌های وحشی تحت شرایط بدون تنش رطوبتی عملکرد دانه با تعداد طبق در بوته و وزن دانه در طبق همبستگی مثبت دارا بود در حالی‌که تحت شرایط تنش عملکرد دانه با ارتفاع، تعداد طبق در بوته و وزن هزاردانه همبستگی مثبت داشت. نتایج رگرسیون گام به گام بیان گر آن بود که نوع و ترتیب اهمیت اجزای عملکرد در گلرنگ اهلی بیش‌تر از شرایط کمبود آب و خشکی متاثر می‌گردد. تجزیه علیت نشان داد که در هر دو گونه اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات بر عملکرد دانه تحت شرایط تنش و بدون تنش متفاوت است. به‌طوری‌که در شرایط آبیاری کافی، گیاه از طریق تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق به‌طور مستقیم بر عملکرد دانه تاثیر می‌گذارد ولی در شرایط تنش خشکی وزن هزاردانه یک عامل موثر در تبیین تغییرات عملکرد است. در مجموع نتایج نشان داد که گونه وحشی از تحمل بالایی به تنش خشکی برخوردار است و می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی گلرنگ استفاده شود.