ارزیابی هزینه چرخه حیات و انرژی بوم‌نظام‌های تولید سویا در استان مازندران

سابقه و هدف: انرژی به‌دلیل هزینه‌ها و امنیت عرضه، عامل محدودکننده پایداری کشاورزی است. بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان غذای جهان، در دوران اخیر با گرایش به افزایش مصرف انرژی منجر به افزایش هزینه‌های تولید و تاثیرات منفی بر امنیت غذایی و نگرانی‌های زیست‌محیطی شده که جهت غلبه بر این چالش‌های پیش رو، برقراری تعادل بین تقاضا و عرضه انرژی در سامانه‌های کشاورزی و همچنین بررسی عملکرد اقتصادی آن‌ها ضروری است. به‌این ترتیب با در نظر داشتن این مهم که سویا [glycine max (l.) merril] گیاهی مهم در برقراری امنیت غذایی است؛ پژوهشی در سال 1398 به‌منظور تحلیل جریان انرژی و بررسی اقتصادی هزینه‌های تولید سویا در سطح استان مازندران انجام شد. مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزیابی کارایی اقتصادی و الگوی مصرف انرژی در مزارع سویا، اطلاعات موردنیاز به‌صورت مراجعه حضوری و گفتگوی مستقیم با 301 سویاکار جمع‌آوری شد. ورودی‌هایی که برای برآورد کارایی انرژی هر هکتار زراعت سویا مورد استفاده قرار گرفتند شامل سوخت‌های فسیلی، ماشین‌آلات، نیروی انسانی، بذر، آب آبیاری، الکتریسیته، کودها و سموم شیمیایی بودند. دانه سویا تولیدی نیز به‌عنوان منبع انرژی خروجی در نظر گرفته شد. برای ارزیابی کارایی اقتصادی تولید سویا از رویکرد هزینه‌یابی چرخه حیات (lcc) استفاده شد که به‌این منظور، دروازه مزرعه به‌عنوان مرز سامانه و یک هکتار مزرعه سویا به‌عنوان واحد پایه برای تمام تجزیه و تحلیل‌ها در نظر گرفته شد. هزینه‌های اجتماعی انتشارات علاوه‌بر هزینه‌های ثابت و متغیر تولید که در بیش‌تر پژوهش‌ها به آن‌ها پرداخته می‌شود؛ ارزیابی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در پژوهش حاضر، هزینه‌های اجتماعی انتشار آلاینده‌ها در بوم‌نظام‌های تولید سویا شامل دو بخش: (1) انتشارات در مزرعه و (2) آلاینده‌های ناشی از تولید برق بوده که با استفاده از ضرایب استاندارد تعیین‌شده در مطالعات قبلی برآورد شدند.یافته‌ها: بر اساس نتایج، سوخت دیزل، کودهای شیمیایی نیتروژنه و بذر مصرفی به‌ترتیب با 47/90، 19/61 و 13/53 درصد بیش‌ترین سهم از کل انرژی نهاده‌های مصرفی در تولید سویا را دارا بودند. میانگین بهره‌وری انرژی برای سویا تولیدی در استان مازندران معادل 0/16 کیلوگرم بر مگاژول محاسبه شده که از این نظر، شهرستان‌ گلوگاه با 0/25 کیلوگرم بر مگاژول بهترین و آمل با 0/11 کیلوگرم بر مگاژول بدترین وضعیت را نسبت به سایر شهرستان‌های تحت بررسی داشتند. از نظر نوع انرژی مصرفی، نتایج نشان داد که تولید فعلی سویا در استان مازندران به‌دلیل وابستگی زیاد به منابع انرژی تجدیدناپذیری چون سوخت دیزل و کودهای شیمیایی نیتروژنه پایدار نیست. هزینه چرخه حیات تولید سویا در استان مازندران که شامل هزینه‌های متغیر، ثابت و اجتماعی حاصله از انتشارات بوده نیز به‌طور متوسط به میزان 327/90 دلار بر هکتار برآورد شده که در این بین هزینه‌های متغیر با 299/52 دلار بر هکتار (یعنی حدود 91 درصد) سهم بالایی در تولید سویای منطقه داشته است. متوسط دستمزد پرداختی به صاحبان ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی با 141/85 دلار بر هکتار (معادل 47/36 درصد) اولین نهاده و نیروی کار انسانی با 85/77 دلار بر هکتار (معادل 28/64 درصد) دومین نهاده با بیش‌ترین هزینه در تولید بودند که در مجموع حدود 69 درصد از کل هزینه تولید (lcc) سویا را به خود اختصاص داده‌اند. نشر دی‌اکسید‌کربن با 41/16 درصد، سهم عمده‌ای در هزینه‌ اجتماعی حاصله از انتشارات (7/38 دلار بر تن) داشته که این هزینه به‌دلیل مقادیر بالای انتشار آن در پی احتراق سوخت دیزل و مصرف کود اوره در مزرعه بود. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج حاصله از پیمایش 301 مزرعه تحت بررسی نشان داد که تولید سویا در استان مازندران با متوسط کارایی انرژی 2/43، به لحاظ بیلان انرژی توجیه‌پذیر و با نسبت سود به هزینه 1/86 محصولی سودآور در کشاورزی منطقه می‌باشد.

assessing the life cycle cost (lcc) and energy of soybean agroecosystems in mazandaran province

background and objectives: energy is a limiting factor for agricultural sustainability due to costs and supply security. agriculture section as one of the world’s major food suppliers, has faced challenges in recent times due to increased energy consumption trends. this rise in energy consumption has led to increased production costs, negative impacts on food security, and environmental concerns. therefore, achieving a balance between energy demand and supply in agricultural systems and assessing their economic performance is essential. with the recognition that soybean [glycine max (l.) merril] plays a crucial role in ensuring food security; a study was conducted in 2019 to analyze the energy flow and economic costs of soybean production at the provincial level in mazandaran, iran.materials and methods: to assess the economic efficiency and energy consumption pattern in soybean farms, data were collected through direct interviews with 301 soybean farmers. the inputs used for estimating energy efficiency per hectare of soybean cultivation included fossil fuels, machinery, human labor, seeds, irrigation water, electricity, fertilizers, and chemical pesticides. the produced soybean grain was also considered as an output energy source. life cycle cost (lcc) methodology was employed to evaluate the economic efficiency of soybean production; for this purpose, the farm gate was defined as the system boundary, and one hectare of soybean farm was taken as the base unit for all analyses. the social costs of emissions, in addition to the fixed and variable production costs that are addressed in most studies, were evaluated and analyzed. in the current study, the social costs of pollutant emissions in soybean production agroecosystems were considered from two aspects: (1) emissions on the farm and (2) pollutants generated from electricity generation. these costs were estimated using the standard coefficients established in previous researches. results: based on the results, diesel fuel, nitrogen chemical fertilizers, and consumed seeds had the highest shares of total input energy in soybean production with 47.90%, 19.61%, and 13.53% respectively. the average energy productivity for soybean production in mazandaran province was calculated to be 0.16 kg mj 1. from this point of view, galugah county was the best with 0.25 kg mj 1, while amol was the worst with 0.11 kg mj 1 compared to other scrutinized counties. in terms of the type of consumed energy, the results indicated that the current soybean production in mazandaran province is not sustainable due to heavy reliance on non renewable energy resources such as diesel fuel and nitrogen chemical fertilizers. the lcc of soybean production in mazandaran province, including variable, fixed, and social costs resulting from emissions, was estimated to be an average of $327.90 per hectare. among these costs, variable costs accounted for the highest share in soybean production in the region with $299.52 per hectare (approximately 91%).the average wage paid to owners of agricultural machinery and equipment was $141.85 per hectare (equivalent to 47.36%), and the average wage for human labor was $85.77 per hectare (equivalent to 28.64%). these two factors were the first and second most significant contributors to production costs for the soybean crop, respectively. together, they accounted for approximately 69% of the total production cost (lcc). carbon dioxide emissions, accounting for 41.16% (mainly due to diesel fuel combustion and urea fertilizer consumption on the farm), constituted a significant portion of the social cost resulting from emissions (at $7.38 per ton).conclusion: in general, the results of the survey of 301 farms indicated that soybean production in mazandaran province, with an average energy efficiency of 2.43, is economically justifiable in terms of energy balance and constitutes a profitable agricultural product in the region, with a profit to cost ratio of 1.86.