بررسی اثر تاریخ کشت و کودهای زیستی بر عملکرد و خصوصیات زراعی گیاه دارویی زنیان (carum copticum l.) تحت تنش شوری

سابقه و هدف: زنیان یکی از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان است که از اسانس آن در صنایع دارویی و آرایشی بهداشتی استفاده می‌شود. شوری خاک به دلیل جلوگیری از جذب آب و عناصر غذایی به درون گیاه یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان زراعی محسوب می‌شود. استفاده از کودهای زیستی با بهره‌گیری از باکتری‌های محرک رشد گیاه یکی از راهکارهای موثر در کاهش اثرات سمی ناشی از شوری بالا در رشد گیاهان به شمار می‌روند. بنابراین این پژوهش با هدف بررسی تاثیر تاریخ‌های کاشت مختلف و کودهای زیستی بر عملکرد دانه و شاخص‌های زراعی گیاه دارویی زنیان تحت تنش شوری انجام گرفت.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تاثیرکودهای زیستی بر عملکرد دانه و شاخص‌های رویشی گیاه دارویی زنیان در شرایط اقلیمی کاشمر دو آزمایش جداگانه در مزرعه و گلخانه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کاشمر اجرا شد. آزمایش مزرعه‌ای بصورت طرح اسپلیت پلات با کاربرد دو عامل که عامل اول شامل تاریخ کاشت در دو سطح (26 اسفند، 27 فروردین)، عامل دوم شامل کود زیستی در 8 سطح (شاهد، ازتوبارور1، فسفاته بارور2، پتابارور2، ترکیب کودی ازتوبارور1 + فسفاته بارور2، ترکیب کودی ازتوبارور1+ پتابارور2، ترکیب کودی فسفاته بارور2+ پتاباورر2، ترکیب کودی ازتوباور1+ فسفاته بارور2+ پتابارور1) می‌باشد. آزمایش دوم بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل کود زیستی در 8 سطح (شاهد، ازتوبارور1، فسفاته بارور2، پتابارور2، ترکیب کودی ازتوبارور1 + فسفاته بارور2، ترکیب کودی ازتوبارور1+ پتابارور2، ترکیب کودی فسفاته بارور2+ پتاباورر2، ترکیب کودی ازتوباور1+ فسفاته بارور2+ پتابارور1) و تنش شوری در 3 سطح (صفر، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) بود.یافته‌ها: نتایج نشان داد که تنش شوری صفات درصد جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه، طول گیاهچه را به طور معنی‌داری کاهش داد. کاربرد کودهای زیستی بصورت تلفیقی نسبت به شاهد بهترین تاثیر را بر این صفات داشت. همچنین تیمار عدم کاربرد کود زیستی و در شرایط تنش شوری 8 دسی زیمنس بر متر صفات فوق دارای کمترین مقدار بودند. همچنین تیمار ترکیبی ازتوبارور1+ پتابارور2 + فسفاته بارور2 توانست به طور معنی‌داری عملکرد محصول و ارتفاع بوته را بهبود بخشد. مطالعات نشان داد که بهترین تاریخ کاشت برای صفات ارتفاع بوته، تعداد شاه فرعی، تعداد چتر، وزن هزاردانه و عملکرد دانه در تاریخ کشت 26 اسفند در مقایسه با 27 فروردین بدست آمد.نتیجه‌‌گیری: به طور کلی می‌توان گفت کاربرد کودهای زیستی بصورت تلفیقی می‌تواند تاثیر مخرب تنش شوری در گیاه دارویی زنیان را کاهش دهد و همچنین در شرایط مزرعه‌ای عملکرد دانه را به طور محسوسی افزایش دهد.

investigating the effect of cultivation date and biofertilizers on the yield and agronomic characteristics of ajowan (carum copticum l.) plants under salt stress

background and objectives: ajowan is one of the important medicinal plants of the apiaceae family, whose essential oil is used in the pharmaceutical and cosmetic industries. soil salinity is considered one of the most important factors limiting the growth of agricultural plants due to the prevention of the absorption of water and nutrients into the plant. using biofertilizers with plant growth promoting bacteria is one of the most effective ways to reduce the toxic effects caused by high salinity in plant growth. therefore, this study was conducted with the aim of investigating the effect of different planting dates and biofertilizers on seed yield and agronomic indicators of ajowan medicinal plant under salt stress.materials and methods: in order to investigate the effect of biofertilizers on seed yield and vegetative parameters of ajowan medicinal plant in the climatic conditions of kashmar, two separate experiments were conducted in the field and greenhouse conditions of kashmar research center. a field experiment in the form of a split plot design using two factors, the first factor included planting date in two levels (march 26, april 27), the second factor included biological fertilizer in 8 levels (1) control 2) azetobarvar1 3) phosphate barvar2 4) petabarvar2 5) azetobarvar1 + phosphatebarvar2 6) azetobarvar1 + petabarvar2 7) phosphatebarvar2 + petabarvar2 8) azetobarvar1 + phosphatebarvar2 + petabarvar2). the second experiment was conducted as a factorial in a completely randomized design in the greenhouse. the investigated factors included biofertilizer at 8 levels (1) control 2) azetobarvar1 3) phosphate barvar2 4) petabarvar2 5) azetobarvar1 + phosphatebarvar2 6) azetobarvar1 + petabarvar2 7) phosphatebarvar2 + petabarvar2 8) azetobarvar1 + phosphatebarvar2 + petabarvar2), and salinity stress at 3 levels (zero, 4 and 8 ds/m).results: the results indicated that salinity stress significantly reduced the traits of germination percentage, root length, seedling length. the use of biological fertilizers in combination had the best effect on these traits compared to the control. also, in the treatment of no application of biofertilizer and in the condition of salinity stress of 8 ds/m, the above traits had the lowest values. also, the combined treatment of azetobarvar1 + phosphatebarvar2 + petabarvar2 could significantly improve the crop yield and plant height. the studies showed that the best planting date for plant height, number of sub branches, number of flowers, thousand grain weight and grain yields was obtained on the planting date of march 26 compared to april 27.conclusion: in general, it can be stated that the use of combined biological fertilizers in can reduce the destructive effect of salinity stress on the ajowan medicinal plant and also significantly increase the seed yield in field conditions.key words: salinity stress, germination percentage, ajowan, seed yield, biofertilizers