پایش عوامل محدودکننده تولید، پتانسیل و خلاء عملکرد برنج در شالیزارهای قائمشهر

هدف: ادامه جریان پیش رونده و رو به رشد افزایش جهانی جمعیت و درآمد، منجر به افزایش تقاضای غذا و متعاقب آن تولید محصولات کشاورزی بیشتر است. از سوی دیگر تشدید ناهنجاری های اقلیمی نیز در آینده امنیت غذایی جامعه ی بشری را تهدید می کند. بسیار بعید است که این نیاز غذایی با گسترش سطح زیر کشت، به دلیل کمبود منابع آب و زمین های زراعی مناسب و افزایش کاربری های غیرکشاورزی به دلیل توسعه ی شهرسازی، برآورده شود.در یک نظام تولیدی کشاورزی نیز غالباً تفاوت های فاحشی بین عملکردهای حاصل از یک گیاه در یک منطقه وجود دارد. این موضوع محققین را بر آن داشت تا دلایل عدم دستیابی به عملکرد پتانسیل را ارزیابی و درصدد پرنمودن شکاف های موجود و بهبود عملکرد برآیند. با توجه به ضرورت افزایش تولید برنج در کشور، مطالعه ی حاضر نیز با هدف تعیین کمیت عملکرد پتانسیل و خلاء عملکرد در منطقه ی مورد مطالعه و محدودیت هایی که در ایجاد خلاء عملکرد نقش دارند و اجرای بهترین مدیریت ها، انجام شده است مواد و روش ها: در این مطالعه سه گروه اطلاعات مربوط به مدیریت زراعی، خاک و گیاه زراعی (شامل 160 متغیر)، طی دو سال زراعی 1398 و 1399 از مجموع 164 مزرعه شامل ارقام محلی و پرمحصول برنج، در 36 روستا از توابع شهرستان قائمشهر واقع در استان مازندران به صورت میدانی و با پایش مستمر طی فصل رشد و از طریق مصاحبه ی چهره به چهره با کشاورزان اندازه گیری و ثبت گردید. تجزیه ی آماری نیز به روش تحلیل مقایسه کارکرد انجام شد. رابطه ی بین عملکرد و کلیه ی متغیرها با کمک رگرسیون چندگانه بررسی شد. ضمنا دامنه تغییرات و شیوه ی انجام هر عملیات مدیریتی و همچنین نسبتی از کشاورزان که از شیوه های مختلف عملیات مدیریتی استفاده کرده بودند، مشخص شدند.یافته ها: از 160 متغیر مورد بررسی، مدل عملکرد (معادله ی نهایی تولید ) با نه متغیر مستقل انتخاب شد که 73 درصد از کل تغییرات عملکرد را توجیه کرد (p<0.001)مدل، متوسط و حداکثر عملکرد را به ترتیب معادل 5163 و 11598 کیلوگرم در هکتار تخمین زد که با متوسط و حداکثر عملکردهای مشاهده شده در مزرعه 5243 و 11052 کیلوگرم در هکتار ) قابلمقایسه اند. میزان خلاء عملکرد نیز در معادله ی تولید، 6435 کیلوگرم در هکتار به دست آمد؛یعنی بین عملکرد واقعی کشاورزان در مزرعه و عملکرد قابل حصول، مقدار 6435 کیلوگرم در هکتار شکاف وجود دارد. همچنین مشخص شد که رقم کم محصول، تاریخ نشاءکاری، تعداد نشاء در هرکپه، آرایش کاشت مربعی، مقدار کل کود اوره، مقدار کل کود سولفات آمونیوم،مقدار کل کود سولفات پتاسیم، بافت خاک رسی لوم و گیاه قبلی در تناوب از نوع لگوم،به ترتیب 35، 8، 9، 3، 15، 12، 12، 2 و 4 درصد در ایجاد خلاء نقش دارند. نتیجه گیری: تحلیل مقایسه کارکرد یکی از روش های آماری است که با تجزیه ی داده های میدانی قادر است تاثیر عوامل مختلف را در مقدار نهایی عملکرد محصول به خوبی ارائه دهد. بر اساس نتایج موجود می توان بیان نمود که، دقت مدل عملکرد (معادله ی نهایی تولید) مناسب بوده و با شناسایی علل اصلی محدودیت تولید، در تخمین میزان خلاء عملکرد و تعیین سهم اثرگذار هر یک از متغیرهای محدود کننده عملکرد و جهت دهی بهتر به پژوهش های مشابه که با هدف افزایش تولید در واحد سطح انجام می شود، کمک قابل ملاحظه ای ارائه می دهد.

monitoring of production limiting factors, potential and rice yield gap in ghaemshahr paddy fields

background and objectives: the continuation of the progressive and growing trend of global po pulation growth and income, will lead to an increase in food demand and consequently more agriculturalproduction. on the other hand, the escalation of climate anomalies also threatens the food security of human society in the future. it is very unlikely that this food need will be met by expanding the area under cultivation, due to the lack of water resources and suitableagricultural lands, and increasing non agricultural uses due to urban development. also, in an agricultural production system, there are often huge differences between the yields of a plant and a region. this prompted researchers to assess the reasons for the potential lack of performance and to fill existing gaps and improve performance. due to the need to increase rice production in the country, the present study was conducted to determine the quantity of potential yield and yield gap in the study area and the constraints that play a role in increating a yield gap and the implementation of best management. materials and methods: in this study, three groups of information related to crop management, soil and crop (including 160 variables),during the two agronomic years 2019 and 2020 out of a total of 164 farms including local and high yield rice cul tivars in 36 villages ofghaemshahr located in mazandaran province were measured and recorded in the field with continuous monitoring during the growing season and through face to face interviews with farmers. statistical analysis was performed using comparison performance analysis. the relationship between yield and all variables examined with the help of multiple regression. in addition, the scope of changes and the method of performing each management operation and the proportion of farmers who had used different methods of management operations were determined.results: from 160 variables studied, the performance model (final production equation) with nine independent variables was selected,which explained 73% of the total performance changes (p <0.0001).