اثر روش‌های کاشت بر رشد، عملکرد و اجزای گندم (triticum aestivum l.) در شرایط خاک شور و کشت دیم

سالانه بخش وسیعی از اراضی قابل کشت کشور به کشت گندم اختصاص می‌یابد و بخش قابل توجهی از این اراضی شور می‌باشند و یا به‌دلیل آبیاری با آب‌های دارای املاح در معرض شوری قرار دارند. از طرفی، کشت گندم در بیشتر این راضی به‌صورت دیم انجام می-شود. در استان گلستان حدود 500 هزار هکتار از اراضی زراعی تحت تاثیر تنش شوری واقع شده‌اند و محدودیت بارش باران در این منطقه، بروز تنش خشکی در کاشت این محصولات را اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. در این شرایط، وقوع دو تنش مهم شوری و خشکی بر رشد و عملکرد این گیاهان تاثیر‌گذار بوده و سبب کاهش رشد و عملکرد می‌شوند. از این‌رو، هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر روش کاشت بر رشد و عمکرد گندم در شرایط خاک شور و کشت دیم بود.این پژوهش در مزرعه‌ای واقع در روستای مرادبردی در سیمین‌شهر از توابع شهر گمیشان در استان گلستان در سال زراعی 99-1398 با متوسط بارندگی سالانه و فصل رشد در منطقه به‌ترتیب 402 و 362 میلی‌متر انجام شد. برای اجرای آزمایش از طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 5 تیمار روش کاشت و در 3 تکرار استفاده شد. طول هر کرت 6 متر و در هر کرت 7 خط کشت شد. کشت به‌صورت دستی در تاریخ 25 آبان صورت پذیرفت. مقدار بذر 180 کیلوگرم در هکتار و وزن هزار دانه بذرها 44 گرم و رقم گندم کشت شده قابوس بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل مقدار سطح برگ در مرحله گلدهی و در مرحله برداشت مولفه‌های ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد سنبله بارور در بوته، طول سنبله تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، مقدار کاه و کلش، مجموع ماده خشک، عملکرد دانه و شاخص برداشت بودند. تجزیه آماری داده‌ها با استفاده از نرم افزار آماری sas (version 9.4) صورت گرفت و مقایسه میانگین‌ها با آزمون lsd در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد روش‌های کاشت در گندم در شرایط کشت دیم و خاک شور (حدود 12 دسی‌ریمنس بر متر) و بارندگی حدود 315 میلی‌متردر طول فصل رشد و نمو گندم می‌تواند بر صفات مهمی مانند شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته، تعداد سنبله در بوته تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، مقدار کاه و کلش، مجموع ماده خشک، عملکرد دانه، و شاخص برداشت ثاثیر معنی‌داری داشته باشد. نتایج مقایسه میانگین اثر روش‌های کاشت بر صفات مورد ارزیابی نشان داد که کاشت گندم به روش مسطح با فاصله ردیف 25 سانتی‌متر می‌تواند سبب افزایش شاخص سطح برگ، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، مقدار کاه و کلش، مقدار زیست توده، عملکرد دانه در هکتار و شاخص برداشت شد، از طرف دیگر، بیشترین ارتفاع بوته و شاخص برداشت در روش کاشت 3 (جوی و پشته‌ای با عرض 25 سانتی‌متر – فاصله‌ی بین ردیف‌های کشت 25 سانتی‌متر - کشت بر روی پشته) بدست آمد. همچنین روش کاشت 3 از نظر طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و مقدار عملکرد دانه از نظر آماری اختلاف معنی‌داری با روش کاشت 2 نداشت.در مجموع به‌نظر می‌رسد که کاشت گندم در شرایط دیم، خاک شور (حدود 12 دسی‌زیمنس بر متر در زمان کاشت) و با بارندگی حدود 315 میلی‌متر در طول فصل رشد و نمو با روش کاشت مسطح با فاصله ردیف‌های 25 سانتی‌متر و کاشت بر روی پشته (تیمار 3)، می-تواند سبب رشد و عملکرد بهتر گندم نسبت به کاشت مسطح با فاصله ردیف‌های 5/12 سانتی‌متر (شاهد) و روش‌های کاشت 4 و 5 شود. البته برای توصییه نهایی بهتر آزمون اثر روش کاشت بر رشد و عملکرد گندم در این منطقه و سایر مناطق با بارندگی‌ و میزان شوری متفاوت خاک تکرار شود.

the effect of sowing patterns on wheat growth, yield components and yield in saline soil and rainfed condition

a wide part of arable lands in country (iran) is devoted to wheat cultivation every year and a considerable part of these lands are saline or exposed to salinity due to irrigation by water that has some salts. on other hand, in most of these lands the wheat is cultivated in rainfed condition. about 500 thousand hectares in golestan province are affected by slat stresses and the amount of rainfall is limited. therefore, the drought stresses occurrence in croup cultivation is unavoidable. so study of all factors that could affect the growth and yield of croup are required. so that, the purpose of this study was the investigation of compact of patterns of cultivation on wheat growth and yield. this study was carried out in a field around moradberdi country of siminshar at golestan province with average years and seasonal rainfall 402mm and 362mm respectively on 2019-2020. the amount of seasonal rainfall was 317 mm. the experiment was conducted using a completely randomized blocks design with five sowing patterns in three replications. the length of every block was 6 m and 7 rows were cultivated in every block. the seeds were planted by the hand on 16 november of 2019. it cultivated 180 kg/ha seed of qaboos wheat cultivar with 1000 weight 44g. the traits that were measured included lai at flowering stage, and at harvesting stage plant height, number of stems in plant, number of spikes pre plant, spike length, kernel number pre spike, 1000 weight kernel, amount of strew, total biomass, grain yield and hi. the data analyzed was conducted using sas statistical software (version 9.4) and the mean’s data were compared based on lsd test. the results of this study showed that the wheat sowing patterns in saline soil (about 12 ds/m) and rainfed condition with about 315 mm rainfall during growth and development season could affect significantly on importance traits as lai, plant height, number of spikes per plant, number of kernel in spike, 1000 weight kernel, amount of strew, total biomass, yield kg/ha and hi. the results of mean analyze the effect of wheat sowing patterns on the measured traits showed that wheat cultivation in the flat pattern and 25 cm row spacing increasing lai, number of spikes per plant, number of kernel ore spike, 1000 weight kernel, amount of strew, total biomass, yield kg/ha and hi. on the other hand, higher plant length and hi was optioned for 3 sowing pattern (ridge-furrow cultivation, row spacing 25 cm, sowing on ridge top), also, the 3 pattern sowing had not different significant effected with 2 sowing pattern in spike length, number of kernel pre spike and grain yield. totally, it seem that wheat sowing in rainfed and saline soil (about 12 ds/m at planting time) and with rainfall about 315 mm during wheat growth and development stages by sowing patterns of flat, row spacing 25 cm and sowing on ridge (pattern 3) could increase wheat growth and yield compered to flat sowing with 12.5 cm row spacing (control) and patterns 4 and 5.