تاثیر بازدارنده نیتریفیکاسیون دی ام پی پی و مقدار نیتروژن کودی بر صفات زراعی گندم

سابقه و هدف: نیتروژن بیش از سایر عناصر معدنی برای رشد گیاهان مورد نیاز است و کمبود آن رشد و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می‌کند. عوامل مختلفی از جمله تلفات نیتروژن به شکل‌های مختلف، کاهش حاصل‌خیزی خاک‌ها و نیز افزایش پتانسیل عملکرد ارقام جدید گیاهان زراعی نیاز به مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن‌دار را تشدید کرده است. امروزه، استفاده از کودهای نیتروژن‌دار حاوی بازدارنده‌های نیتریفیکاسیون به‌عنوان یکی از راه‌های کاهش تلفات نیتروژن و بهینه‌سازی تغذیه نیتروژنی گیاهان زراعی مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، در ایران تاکنون در این زمینه مطالعه‌ای در شرایط مزرعه انجام نشده است. مواد و روش‌ها: در این مطالعه، تاثیر منابع مختلف نیتروژن شامل کودهای شیمیایی حاوی و فاقد بازدارنده نیتریفیکاسیون: الف) سولفات آمونیوم، ب)سولفات آمونیوم حاوی بازدارنده نیتریفیکاسیون dmpp، ج) اوره و د) سولفات آمونیوم حاوی dmppبه‌علاوه اوره به نسبت 50:50 و مقادیر مختلف کودها شامل صفر (شاهد)، 50، 125 و 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم نان بررسی شد. آزمایش در سال زراعی 91-1390 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. یافته‌ها: نتایج حاکی از افزایش خطی و معنی‌دار اجزای عملکرد و عملکرد دانه و بیولوژیک و کاهش شاخص برداشت با افزایش مقدار مصرف نیتروژن کودی بود. میانگین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در شاهد به‌ترتیب 3882.2 و 8016.2 کیلوگرم در هکتار بود. هر کیلوگرم افزایش در نیتروژن کودی به افزایش عملکرد دانه به مقدار 13.5 کیلوگرم و عملکرد بیولوژیک به مقدار 30.75 کیلوگرم منتهی شد. در تیمار مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب به 6477 و 13964 کیلوگرم در هکتار رسید. بر اساس یافته‌های این آزمایش، تغییرات عملکرد دانه به‌طور عمده ناشی از تغییرات تعداد سنبله در مترمربع و تا حدی نیز ناشی از تغییرات تعداد دانه در سنبله بوده و تغییرات اندازۀ دانه نقش قابل توجهی در تغییرات عملکرد دانه نداشت. عملکرد دانه در تیمار سولفات آمونیوم حاوی dmpp نسبت به اوره 2.8 درصد و نسبت به سولفات آمونیوم 4.2 درصد بیشتر بود اما این افزایش به لحاظ آماری معنی‌دار نبود. از نظر اجزای عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت نیز تفاوتی بین کودهای نیتروژن‌دار حاوی بازدارنده و کودهای معمولی وجود نداشت. نتیجه‌گیری کلی: در شرایط محیطی این آزمایش، علیرغم افزایش خطی معنی‌دار اجزای عملکرد و عملکرد دانه، و عملکرد بیولوژیک گندم در واکنش به افزایش مقدار نیتروژن کودی، استفاده از بازدارنده‌ نیتریفیکاسیون احتمالا به دلیل ویژگی‌های خاک (به‌ویژه کم بودن مقدار شن و زیادی مقدار سیلت و رس خاک، و همچنین عمق زیاد لایه خاک زراعی) و تعداد کم دفعات آبیاری (فقط دو نوبت)، زمان آبیاری (در اواخر فصل رشد گندم) و همچنین تقسیط و مصرف کود در سه مرحله، موجب بهبود معنی‌دار عملکرد نشد. از این‌رو، با توجه به قیمت زیاد این کودها، استفاده از آن‌ها توصیه نمی‌شود.

the effect of nitrification inhibitor dmpp and fertilizer nitrogen rate on agronomic characteristics in wheat

background and objectives: nitrogen (n) more than other mineral essential nutrients is required for plant growth and its shortage limit the growth and yield of crops. nitrogen losses in different ways, reducing soil fertility, as well as increasing the yield potential of new cultivars, including bread wheat cultivars (triticum aestivum l.), has increased the need for n fertilizer application. today, using fertilizers containing nitrification inhibitors has been considered as one of the ways to reduce n losses and optimize n nutrition of crops. however, no study has been carried out in this context under field conditions in iran.materials and methods: in this study, the effects of different sources of n include: a) ammonium sulfate, b) ammonium sulfate containing nitrification inhibitor dmpp, c) urea, and d) ammonium sulfate containing dmpp plus urea at 50:50, and different rates of fertilizer n including 0 (control), 50, 125 and 200 kg n ha-1 on yield and yield components of wheat were evaluated. the experiment was conducted as a factorial based on randomized complete block design with four replications in gorgan university of agricultural sciences and natural resources.results: the results indicated a linear and significant increase in yield components, grain and biological yield and reduction in harvest index with increasing nitrogen fertilizer rate. the mean grain and biological yield in control (0 kg n ha-1) were 3882.2 and 8016.2 kg ha-1. a kilogram increase in nitrogen fertilizer resulted in 13.5 and 30.55 kg increase in grain and biological yield, respectively. grain and biological yield were reached to 6477 and 13964 kg ha-1 , respectively, in the treatment of application of 200 kg n ha-1. according to the results of this experiment, grain yield changes were mainly due to changes in the number of spikes per square meter and partly due to changes in the number of grains per spike, and grain size fluctuations had no considerable effect on grain yield changes. grain yield in ammonium sulfate containing dmpp was 2.8% and 4.2% higher than urea and ammonium sulfate, respectively. but, this increase was not statistically significant. in terms of grain yield components, biological yield and harvest index, there was no difference between nitrogen fertilizers containing dmpp and conventional fertilizers.conclusion: under the environmental conditions of this experiment, despite a significant linear increase in yield components, and grain and biological yield of wheat in response to increasing nitrogen fertilizer rate, the use of nitrogen fertilizer containing nitrification inhibitor did not result in significant improvement in grain yield probably due to soil characteristics, low number of irrigation (only two time), irrigation time (late in the growing season of wheat), as well as the spliting and application of fertilizer in three stages. therefore, due to the high cost of these fertilizers, their use is not recommended.