بررسی اثر تاریخ و تراکم کاشت بر گیاه کینوا در شرایط شور و دیم

سابقه و هدف: در بسیاری از نقاط زمین اراضی با شوری بالا وجود دارد و اغلب این اراضی به دلیل عدم شناخت ارقام مقاوم، بایر و یا بلا استفاده از دید زراعی تلقی شده‌اند. گیاه کینوا ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻰ از ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻏﻴﺮ زﻧﺪه از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎ، ﺷﻮری و آﺑﻰ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ هم‌چنین این گیاه با توجه به اینکه ﺳﺮﺷﺎر از ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ اﺳﺖ می‌تواند جایگزین مناسبی برای برنج و گندم باشد. لازم است مطالعات بر روی گیاهانی از این دست در شرایط بحرانی (خاک شور و کشت دیم) بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. در این تحقیق اثر تاریخ کشت و تراکم در شرایط دیم و خاک شور بر عملکردگیاه کینوا مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: در این تحقیق آزمایشی به صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌های کاملا تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1398-1397 در یکی از مزارع شهرستان گمیشان واقع در استان گلستان انجام شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15 بهمن، 15 اسفند و 15 فروردین) و فاکتور فرعی شامل سه تراکم (60، 80، 100 و 120 بوته در متر مربع) بود. برای تعیین طول مراحل رشدی و وزن خشک و انجام آنالیز، نمونه برداری از بوته‌ها بصورت دو هفته یک‌بار انجام شد. عملکرد نهایی نیز از خطوط میانی هر کرت تعیین شد. در طول فصل رشد از تاریخ‌های مهم فنولوژی گیاه مثل زمان شروع سبز شدن، استقرار کامل بوته، گلدهی، دانه‌بندی، پر شدن دانه و رسیدگی برداشت به تفکیک تیمارهای مختلف یادداشت برداری شد در پایان داده‏های بدست آمده توسط نرم افزار آماری sas مورد تجزیه قرار گرفته و میانگین داده‌ها بر اساس آزمون lsd مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته‌ها: نتایج نشان دهنده تاثیر معنی‌دار تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته، تعداد دانه‌ در پانیکول و وزن خشک بوته و وزن‌هزاردانه درسطح 1 درصد و وزن پانیکول، تعداد دانه شاخه‌ها در سطح معنی‌داری 5 درصد بود. بیشترین مقادیر این صفات عملکردی در تاریخ کاشت 15 بهمن ماه حاصل شد و تاریخ کاشت‌ فروردین دارای پایین‌ترین مقادیر صفات مذکور بود. ارتفاع بوته، تعداد دانه‌ در پانیکول و وزن خشک بوته به‌صورت معنی‌داری تحت تاثیر فاکتور تراکم بوته قرار گرفت. کلیه اثرات متقابل این دو فاکتور نیز تاثیر معنی‌داری بر صفات اندازه‌گیری شده داشتند. اغلب عملکردها در تراکم‌های 60 و 80 بوته در متر مربع بطور معنی‌داری بیشتر از مقدار این صفت در دیگر تراکم‌های کاشت بود. نتایج این تحقیق نشان داد 15 بهمن بهترین تاریخ کاشت کینوا نسبت به سایر تاریخ‌های مورد بررسی در شرایط جوی و خاک‌های زراعی منطقه گمیشان بوده و تراکم 80 بوته در متر مربع به دلیل دارا بودن بیشترین تراکم بدون کاهش عملکرد نسبت به سایر تراکم ها مطلوبتر می‌باشد.نتیجه‌گیری: باتوجه به مقاومت بالای کینوا در برابر تنش‌های خشکی و شوری و عملکرد مناسب، می‌توان کشت این گیاه را به عنوان یک محصول استراتژیک به کشاورزان پیشنهاد داد. از نتایج این تحقیق می‌توان چنین نتیجه گرفت که 15 بهمن بهترین تاریخ کاشت کینوا در شرایط خاک شور و کشت دیم، نسبت به سایر تاریخ‌های مورد بررسی در شرایط آب و هوایی گمیشان بوده و تاخیر در کشت کاهش قابل‌ملاحظه‌ای را در رابطه با صفات مورد مطالعه سبب می‌شود. هم‌چنین تراکم 80 بوته در متر مربع، با توجه به اینکه در اغلب صفات مورد بررسی باعث افزایش عملکرد شده‌است به عنوان مطلوب‌ترین تراکم در شرایط این تحقیق معرفی می‌گردد. البته ناگفته نماند جهت تایید این یافته‌ها لازم است این آزمایش در سال دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

Investigation of the effect of planting date and density on quinoa in saline and rainfed conditions

Background and objectives: Salinity stress is one of the most important factors limiting agriculture, especially in semi-arid condition. In this situation, the introduction of suitable species with tolerant cultivars to environmental stress and the provision of suitable methods of cultivation of these plants can cultivate the barren lands of these regions. The quinoa plant shows remarkable tolerance against a wide range of non-living stresses such as cold, salinity and drought. Also this plant can be a suitable alternative for rice and wheat considering that it is a protein-rich plant. It is necessary to pay more attention in studies on such plants in critical conditions (saline soil and rainfed cultivation). In this research, the effect of planting date and plant density was investigated on the yield of quinoa in rainfed and saline soil condition.Materials and Methods: This experiment was conducted in the form of completely randomized blocks design with three replications at one of the farms of Gamishan city located in Golestan province in 2018-2019. The main factor included three planting dates (February 4th, March 6th, April 4th) and the subsidiary factor included three plant density (60, 80, 100 and 120 plants per square meter). To determine the duration of growth stages, dry weight and perform of growth analysis, plants were sampled once every two weeks. The harvest yield was also determined from the middle lines of each plot. During the growing season, the important dates of plant phenology, such as the time of emergence & full establishment of the plants, flowering, seeding, seed filling and harvest maturity were recorded separately for different treatments. At the end, the obtained data were analyzed by SAS statistical software and the mean’s data were compared based on LSD test.Results: The results showed that the planting date treatment were significant effect on plant height, number of seeds in panicle, plant dry weight and thousand seed weight at 1% probability level and panicle weight, number of seeds in branches at 5% probability level. The highest values of these traits were obtained on the sowing date of February 4, and the sowing date of March 6 had the lowest values of the mentioned traits. Plant height, number of seeds in panicle and plant dry weight were significantly affected by plant density treatment. All interaction effects of planting date on plant density also had a significant effect on the measured traits. Most of the yields in densities of 60 and 80 plants per square meter were significantly higher than yields of higher planting densities. The results of this research showed that February 4th is the best planting date for quinoa compared to earlier or later planting dates in the climatic condition and saline soils of Gamishan region, and the density of 80 plants per square meter is more favorable than other densities due to having the highest density without reducing the yield.Conclusion: Due to the high tolerance of quinoa against drought and salinity stresses, could be recommend the cultivation of this plant as a new and economical crop to farmers of region. Based on the results of this research, it can be concluded that February 4th is the best planting date for quinoa compared to the other studied planting dates in the climatic conditions and saline soils of Gomishan, and the delay in planting causes a significant decrease in the studied traits. In terms of plant density, the density of 80 plants per square meter is introduced as the most desirable density, considering that it has increased the yield in most of the investigated traits. To ensure the results of this research, it is recommended that this experiment be repeated in several years and several farms in this area.