ارزیابی برهمکنش ژنوتیپ × محیط عملکرد دانه ژنوتیپ های پیشرفته عدس دیم با روش چند متغیره gge biplot

سابقه و هدف: با توجه به کمبودهای موجود در زمینه رقم های عدس سازگار به مناطق دیم معتدله و نیمه گرم کشور، شناسایی ژنوتیپ های واجد پتانسیل جهت معرفی به عنوان رقم، بسیار مهم میباشد و در واقع میتواند بخشی از محدودیت ها در زمینه عملکرد عدس در این مناطق را برطرف نماید. این ژنوتیپ ها افزون بر عملکرد بالا باید واجد پایداری عملکرد در مناطق گوناگون و به عبارتی سازگاری عمومی باشند. در این راستا در پژوهش حاضر، در ادامه برنامه های به نژادی عدس در اقلیم معتدل و نیمه گرم، ژنوتیپهای عدس پیشرفته برگزیده از آزمایش های سال های گذشته، در قالب آزمایش های چندمحیطی، جهت شناسایی برترین ژنوتیپ(ها) با سازگاری عمومی قابل قبول و عملکرد بالا، با روش چند متغبیره gge بایپلات مورد ارزیابی قرار گرفتند. مواد و روش ها: به منظور بررسی پایداری عملکرد ژنوتیپ های پیشرفته عدس، پژوهش حاضر با 14 ژنوتیپ برگزیده برنامه به نژادی سال های گذشته به همراه دو رقم گچساران و سپهر به عنوان شاهد طی دو سال (1397 و 1398) و در چهارمنطقه گچساران، خرم‌آباد، ایلام و مغان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام پذیرفت. یافته ها: تجزیه به مولفه‌ها در مدل gge بایپلات نشان داد که 47.1 % تنوع، توسط دو مولفه نخست، توجیه می‌شود. نمودار موزاییکی آشکار ساخت که سهم تنوع ناشی از برهم کنش ژنوتیپ × محیط، به طور قابل توجهی بالاتر از تنوع ناشی از ژنوتیپ به تنهایی است. با استفاده از مدل gge بایپلات و در نظر گرفتن دو ویژگی توان تمایز و نمایندگی، محیط های 1و2 مربوط به منطقه گچساران به عنوان محیط مطلوب جهت تفکیک ژنوتیپ‌ها ، شناسایی شدند. بایپلات روابط میان محیطها، آشکار ساخت که همبستگی هیچ یک از مناطق خرم اباد، گچساران، مغان و ایلام به نحوی نبود که بتوان گفت که برخی از مناطق یادشده می توانند از یکدیگر نمایندگی کنند و به نحوی امکان کاهش مکان های اجرای آزمایش در اینده وجود داشته باشد. ژنوتیپ 11 از نظر عملکرد، نزدیکترین فاصله را با ژنوتیپ ایده‌آل داشت. این ژنوتیپ در محور عملکرد ، واجد بالاترین عملکرد بود و از نظر پایداری نیز در وضعیتی متوسط قرار داشت. ژنوتیپ 9، از نظر عملکرد در رتبه دوم قرار داشت ولی پایداری عملکرد بهتری از ژنوتیپ 11 و سایر ژنوتیپ‌ها داشت و در واقع از نظر پایداری نزدیکترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده‌آل بود. ژنوتیپ های 10 و 1 نیز در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. g15 و g16 به عنوان رقم های شاهد، عملکرد و پایداری نسبتاً پایینی نسبت به بیش تر ژنوتیپ های پیشرفته نشان دادند .نتیجه گیری: با در نظر گرفتن هر دو فاکتور عملکرد و پایداری عملکرد در محیط های گوناگون، ژنوتیپ های 9، 11، 10 و 1 ، ژنوتیپ های مطلوب می‌باشند. این ژنوتیپ ها از هر دو رقم شاهد گچساران و سپهر به طور قابل توجهی هم از نظر عملکرد و هم پایداری عملکرد، برتر بودند.

Evaluation of genotype × environment interaction of advanced rainfed lentil genotypes by multivariate GGE biplot method

Background and objectives: Considering the shortcomings regarding lentil cultivars compatible with temperate and semi-temperate rainfed regions of the country, introducing new cultivars with high yield in these regions is very important and may reduce some limitations in lentil productions. In addition to high yield, these genotypes must have yield stability in different regions with relatively similar climate. In the present study, in continuation of lentil breeding programs in temperate and subtropical climates, advanced lentil genotypes selected from previous years experiments, were evaluated by GGE biplot method as uniform multi-environments trial, to identify the best genotype (s) with high grain yield and stability.Materials and methods: In order to evaluate yield stability of rain-fed lentil genotypes, the present study was conducted based on randomized complete block design with three replications with 14 advanced genotypes along with two local cultivars (G15: Gachsaran and G16: Sepehr) over two years (2018 and 2019). The experiment’s locations were Gachsaran, Khormeh Abad, Ilam and Moghan.Results: Principal component analysis in the GGE biplot model showed that 47.1% of the variations caused by the first two components (PC1, PC2). The mosaic plot revealed that the contribution of diversity due to genotype × environment interaction was significantly higher than the diversity caused by genotype (G) alone. Using GGE biplot model and based on representativeness and discriminating ability, Gachsaran region was identified as a desirable environment to identify variation among genotypes. G11 was the closest genotype to the ideal genotype in terms of grain yield. This genotype had the highest yield among genotypes and was in a moderate position in terms of stability. Genotype 9 was in the second place in terms of yield but had high yield stability since was the closest genotype to the ideal genotype in terms of stability. Genotypes 10 and 1 were also in the next ranks considering both yield and stability. G15 and G16 as local cultivars showed relatively low grain yield and stability compared to the most of Conclusion: Considering both grain yield and yield stability, G9, G11, G10, G1 genotypes were selected. These genotypes were significantly superior to control cultivars (genotypes 15 and 16) in terms of both yield and yield stability.