گزینش لاین‌های جو لخت با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (siig) در مناطق اهواز و داراب

سابقه و هدف: جو (hordeum vulgare l.) دارای وسیع‌ترین گستره پراکندگی جغرافیایی در بین همه غلات است. تحقیقات و توسعه جو بدون‌پوشینه در حال حاضر، تاکید بیش‌تری بر خوراک دام، صنایع غذایی و مصارف صنعتی دارد. از آنجایی‌که صنایع مختلف ویژگی‌های خاصی را می‌طلبند، انتخاب تنوع اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. هدف از این تحقیق، ارزیابی و انتخاب لاین‌های برتر جو لخت با عملکرد بالا و خصوصیات زراعی مطلوب با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل بود. مواد و روش‌ها: به‌منظور گزینش لاین‌های برتر جو لخت در مناطق گرم کشور به‌ویژه اهواز و داراب، تعداد 72 لاین خالص در قالب طرح بدون تکرار حجیم شده (آگمنت) به‌همراه سه شاهد (رقم لوت و دو لاین امید‌بخش ehb-87-4 و ehb-85-9) بررسی شد. این تحقیق در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب در سال زراعی 1400-1399 انجام شد. به‌منظور انتخاب بهترین لاین‌های جو لخت برای اهواز و داراب به‌طور جداگانه و انتخاب برترین لاین‌ها برای هر دو منطقه از نظر عملکرد دانه و سایر صفات مورد بررسی به‌طور هم‌زمان، از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (siig) استفاده شد. شاخص siig بر اساس صفات عملکرد دانه، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته و وزن هزار‌دانه محاسبه شد. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس صفات زراعی جو لخت نشان داد که بین بلوک‌ها تفاوت معنی‌داری در هر دو منطقه اهواز و داراب وجود نداشت (به‌جزء وزن هزار‌دانه در داراب). مقادیر وارثت‌پذیری صفات مورد بررسی در مواد ژنتیکی ارزیابی شده پایین بود، به‌طوری‌که بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار وراثت‌پذیری لاین‌های خالص به‌ترتیب مربوط به صفات تعداد روز تا رسیدگی (0.37) و عملکرد دانه (0.01) بود. نمودار گرمایی نشان داد که بیش‌ترین طول دوره رسیدگی، ظهور سنبله، ارتفاع بوته و عملکرد دانه مربوط به ایستگاه داراب بود. نتایج شاخص siig در اهواز نشان داد که تعداد 19 لاین جو لخت با مقادیر 0.600≤siig و در داراب تعداد 24 لاین جو لخت با مقادیر0.500≤siig جزو لاین‌های برتر در این مناطق بودند. بر اساس نتایج میانگین شاخص siig، لاین‌های شماره‌ 52، 22، 33، 66، 5، 53، 24، 48، 18، 27، 51، 25، 81، 21، 46 و 19 به‌ترتیب با مقادیر 0.500≤siig در هر دو ایستگاه داراب و اهواز جزو لاین‌های برتر از نظر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی بودند. نتیجه‌گیری: در مجموع لاین‌های شماره‌ 52، 22، 33، 66، 5، 53، 24، 48، 18، 27، 51، 25، 81، 21، 46 و 19 برای آزمایشات پیشرفته انتخاب و توصیه شدند. همچنین، شاخص siig یک روش موثر و کاربردی در انتخاب ژنوتیپ‌های برتر است.

Selection of hullless barley lines using the selection index of ideal genotype (SIIG) in Ahvaz and Darab regions

Background and objectives: Barley (Hordeum vulgare L.) has the widest geographical range of distribution of all cereals. Hullless barley research and development is now receiving more emphasis with potential for feed, food and industrial uses. Variety selection is and will become more important as the various industries demand specific characteristics. The purpose of this research was to evaluate and select the best hullless barley lines with high yield and desirable agronomic characteristics using the selection index of ideal genotype.Materials and methods: To select superior hullless barley lines in warm regions, especially Ahvaz and Darab, 72 pure lines in the nonrepeating Augment design with three controls (Loot cultivar and two promising lines EHB874 and EHB859) was checked. This research was conducted in Fars (Darab Station) and Khuzestan (Ahvaz) Centers of Agricultural Research and Education and Natural Resources during the 20202021 cropping year. To select the best hullless barley lines for Ahvaz and Darab separately and to select the best lines for both regions in terms of grain yield and other studied traits simultaneously, the selection index of ideal genotype (SIIG) was used. SIIG index was calculated based on grain yield, number of days to heading, number of days to physiological maturity, plant height and 1000grain weight.Results: The results of analysis of variance of hullless barley agronomic traits showed that there was no significant difference between the blocks in both Ahvaz and Darab regions (except for 1000grain weight in Darab). The heritability values of traits in the combination of both Darab and Ahvaz regions were low for lines and control genotypes. The highest and lowest heritability of pure lines were related to the number of days to maturity (0.37) and grain yield (0.01), respectively. The heat maps showed that the maximum maturity, flowering, plant height and grain yield is related to Darab region. In total, the results of SIIG index in Ahvaz showed that 19 hullless barley lines with SIIG≥ 0.600 and in Darab 24 lines with SIIG≥ 0.500 were among the top lines in these areas. Based on the results of the average SIIG index, lines 52, 22, 33, 66, 5, 53, 24, 48, 18, 27, 51, 25, 81, 21, 46 and 19, respectively, with SIIG≥ 0.500 in both Darab and Ahvaz regions were the top lines.Conclusion: In total, lines 52, 22, 33, 66, 5, 53, 24, 48, 18, 27, 51, 25, 81, 21, 46 and 19 were selected and recommended for advanced experiments. Also, SIIG index is an effective and useful method to selecting superior genotypes.