تجزیه ژنتیکی و تحلیل گرافیکی تلاقی های دای آلل گندم با استفاده از بای پلات gge

سابقه و هدف: کسب اطلاعات ژنتیکی از نحوه کنترل صفات و آگاهی یافتن از پتانسیل ژنتیکی جوامع اصلاحی مهم ترین پیش‌نیاز موفقیت در پروژه‌های بهبود ارقام در گونه‌های زراعی است. تحلیل گرافیکی داده‌های حاصل از طرح تلاقی دای‌آلل با روش بایپلات (gge biplot) به اصلاح گر امکان دست یابی به حجم بیشتری از اطلاعات ژنتیکی با وضوح بیش تر را نسبت به روش مرسوم تجزیه در این طرح تلاقی فراهم آورده است. این مطالعه با هدف دست یابی به اطلاعات ژنتیکی و ایجاد مواد اصلاحی متنوع با پتانسیل بالا از نظر عملکرد دانه و اجزای آن در گندم نان انجام گرفت. مواد و روش‌ها: این مطالعه با شناسایی و گردآوری 10 رقم گندم نان با ویژگی‌های متنوع و مکمل از نظر عملکرد دانه و سایر صفات مرتبط و مهم اقتصادی و زراعتی شروع گردید. تلاقی ارقام والدی و ارزیابی نتاج تلاقی‌های دای‌آلل به ترتیب در سال‌های 1397 و 1398 اجرا شد. نتاج و والدین طرح دای‌آلل کامل 10×10 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کشت و از لحاظ صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن سنبله مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌ها: بر اساس نتایج تجزیه واریانس، میانگین مربعات ژنوتیپ‌ها برای کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود که نشان‌دهنده وجود تنوع کافی در میان ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بود. اثرات ترکیب‌پذیری عمومی والدین برای ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اثر ترکیب‌پذیری خصوصی تلاقی‌ها برای ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه معنی‌دار بود. همچنین تفاوت تلاقی‌های متقابل برای ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه معنی‌دار بود. نتایج تجزیه بای‌پلات نشان داد که والد احسان بیش ترین ترکیب‌پذیری عمومی را در بین والدین برای صفت عملکرد دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله داشت. بر همین اساس بالاترین ترکیب‌پذیری خصوصی برای عملکرد دانه بین رقم احسان با دو رقم گنبد و شوش مشاهده گردید. همچنین، قابلیت ترکیب‌پذیری خصوصی تلاقی رقم احسان با ژنوتیپ‌های کلاته، برات، شوش، سیروان و گنبد دارای بیشترین مقدار برای صفات وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله و وزن سنبله نسبت به سایر تلاقی‌ها بود. بالاترین میزان وراثت‌پذیری خصوصی برای طول سنبله مشاهده گردید و برای ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه، وزن صد دانه و مساحت برگ پرچم میزان وراثت‌پذیری پایین بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی ارقام احسان و گنبد توانایی انتقال اغلب ویژگی‌ها را به نتاج تلاقی‌ها داشتند، لذا از آن‌ها می‌توان در برنامه‌های اصلاحی برای بهبود عملکرد دانه و اجزای عملکرد در گندم نان استفاده کرد. با توجه به اهمیت بیشتر جزو غالبیت در کنترل عملکرد دانه و اجزای آن، می‌توان جهت تعیین والدین مناسب برای تلاقی‌ها و تولید واریته‌های جدید، استفاده نمود.

genetic analysis and graphic analysis of wheat dialell crosses using biplot

background and objectives:obtaining genetic information on how to control traits and becoming aware of the genetic potential of breeding populations is the most important prerequisite for success in cultivar breeding projects. graphic analysis of the data obtained from the diallel design by means of the (gge biplot) biplot method allows the breeders to obtain a larger volume of comprehensive genetic information with higher resolution than the conventional methods. the aim of this study was to obtain genetic information and create various breeding materials with high potential in terms of grain yield and its components in bread wheat.materials and methods: this study started with identifying and collecting 10 bread wheat cultivars with various and complementary characteristics in terms of grain yield and other related and important economic and agronomic traits. the crossing of parental cultivars and the evaluation of the progeny diallel crosses were carried out in 2018 and 2019, respectively. the progenies of the 10×10 full diallel were studied in a randomized complete block design with three replications and examined for grain yield, 1000seed weight, plant height, spike length, number of seeds per spike and spike weight. results:based on the results of analysis of variance, the mean squares of genotypes were significant for all traits (α≤ 1%), indicating the existence of sufficient diversity among the studied genotypes. effects of general combining ability for the parents on plant height, spike length, 1000seed weight and grain yield and effects of specific combining ability for crosses on plant height, spike length, number of seeds per spike and grain yield was significant. also, the difference of reciprocal crosses was significant for plant height, spike length, number of seeds per spike and 1000seed weight. the results of bioplot analysis showed that ehsan had the highest general combining ability among the parents for grain yield, 1000seed weight, plant height, spike length. accordingly, the highest specific combining ability for grain yield was observed between ehsan against both gonbad and shoush cultivars. also, the spesific combining ability of ehsan in crosses to kalateh, barat, shoush, sirvan and gonbad cultivars had the highest value for 1000seed weight, plant height, spike length and spike weight. the highest narrow sense heritability was observed for spike length however, for plant height, number of seeds per spike, grain yield, 100seed weight and flag leaf area, the narrow sense heritability was low.conclusion:in general, cultivars ehsan and gonbad were able to transfer most of the characteristics to their offspring, therefore they can be used in breeding programs to improve grain yield and yield components in bread wheat. due to the greater importance of the dominance component in control of grain yield and its components, can be used to determine suitable parents for crossbreeding and production of new varieties.