بررسی خصوصیات کمی و کیفی گیاه همیشه بهار (calendula officinalis l.) در تیمارهای متفاوت پرایمینگ بذر و کود زیستی

سابقه و هدف: مدیریت عناصر خاک با استفاده از کودهای زیستی و پرایمینگ بذرها از ارکان کشاورزی پایدار محسوب می‌شود که می‌تواند راهبرد مناسبی در تامین مواد غذایی سالم، سلامت محیط زیست و سلامت انسان‌ها باشد. پرایمینگ باعث کوتاه شدن زمان کاشت تا سبز شدن و حفاظت بذرها از عوامل زنده و غیرزنده در مرحله‌ی بحرانی استقرار گیاهچه می‌شود. همچنین، این تیمار یکنواختی سبز شدن را موجب می‌شود که منجر به استقرار یکنواخت و بهبود عملکرد محصول می‌شوند. همچنین، یکی از راه‌های دست‌یابی به اهداف کشاورزی پایدار، استفاده از میکروارگانیسم‌هایی است که نقش مهمی در تامین نیاز غذایی گیاهان دارند. کودهای زیستی، حاوی میکروارگانیسم‌هایی هستند، که استفاده آن‌ها روی بذر، سطح ریشه و یا داخل خاک، موجب تحریک محیط رشد ریشه یا گیاه شده و با افزایش قابلیت دسترسی مواد معدنی، باعث افزایش رشد گیاه می‌شود و از دیدگاه محیط زیستی قابل پذیرش هستند.مواد و روش‌ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی در سال زراعی 1392 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح پرایمینگ (شاهد، هیدروپرایمینگ، اسموپرایمینگ، خیساندن در آب جوش و هورمون پرایمینگ) و چهار سطح کود زیستی (شاهد، ازتوباکتر، فسفاته بارور، ازتوباکتر + فسفاته بارور) روی گیاه همیشه بهار بود. در شرایط پیش تیمار، بذرهای همیشه بهار به مدت هشت ساعت در محلولهای مختلف پرایمینگ در دمای 25 درجه سلسیوس قرار گرفتند. پس از طی شدن دوره مورد نظر، بذرها با آب مقطر شسته و روی کاغذ صافی کاملاً خشک شدند که بعد از خشک شدن بلافاصله کشت گردید. به منظور تلقیح بذرها به کود زیستی (باکتری ازتوباکتر و فسفاته بارور)، ابتدا بذرها با صمغ عربی، باکتری ازتوباکتر و فسفاته بارور به طور کامل مخلوط و به هم زده شدند تا سطح تماس صمغ عربی و باکتری با بذرها افزایش یابد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیش‌ترین ارتفاع بوته (12/44 سانتی‌متر)، وزن گل (95/16 گرم در بوته)، عملکرد گل (13/339 گرم در مترمربع)، عملکرد گلبرگ (13/294 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (13/1840 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (21/2 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار اثر متقابل هورمون پرایمینگ و کاربرد تلفیقی ازتوباکتر + فسفاته بارور بود. بیش‌ترین عملکرد بیولوژیک (30/5768 کیلوگرم در هکتار)، تحت تاثیر هورمون پرایمینگ و کاربرد ازتوباکتر به‌دست آمد. حداکثر شاخص برداشت دانه (43/35 درصد) در تیمار هورمون پرایمینگ و بدون کاربرد کود زیستی مشاهده شد که اختلاف معنی‎داری با تیمار ترکیبی اسموپرایمینگ و هورمون پرایمینگ تحت کاربرد کود زیستی فسفاته بارور نداشت. بیش‌ترین تعداد شاخه در بوته (15/30 عدد) مربوط به تیمار هورمون پرایمینگ و از لحاظ کود زیستی نیز بیش‌ترین تعداد شاخه در بوته (77/29 عدد) در تیمار ترکیبی ازتوباکتر + فسفاته بارور به‌دست آمد. به‌طوری که عملکرد گل، عملکرد دانه، درصد اسانس و نیز عملکرد اسانس همیشه بهار با کاربرد تلفیقی کودهای زیستی (ازتوباکتر + فسفاته بارور) تحت تاثیر هورمون پرایمینگ نسبت به سایر تیمارها، به ترتیب 52، 40، 30 و 58 درصد (در سطح احتمال 1 درصد) افزایش داشت.نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان داد که پرایمینگ بذرهای همیشه بهار به دلیل افزایش اجزای عملکرد نسبت به تیمار شاهد (بدون پرایمینگ) برتری داشت. همچنین، کاربرد تیمار ترکیبی ازتوباکتر + فسفاته بارور عملکرد، اجزای عملکرد دانه و نیز عملکرد اسانس همیشه بهار را به طور معنی‌داری نسبت به سایر تیمارهای کودی افزایش داد. لذا با توجه به یافته‌های این تحقیق، برای افزایش و بهبود خصوصیات کمی و کیفی گیاه همیشه بهار، کاربرد توام ازتوباکتر همراه با فسفات بارور تحت تاثیر هورمون پرایمینگ می‌تواند در راستای کشاورزی پایدار مطلوب ‌باشد.

Evaluation of quantitative and qualitative characteristics of Calendula officinalis L. in different treatments of seed priming and biofertilizer

Background and objectives: The management of soil elements using biofertilizers and seed priming is one of the sustainable agricultural pillars that can be a good strategy in providing healthy food, environmental health and human health. Priming shortens the planting time until the seeds germinate and protects the living and nonliving factors in the critical stage of seedling establishment. Also, this treatment causes uniformity of seedling emergence, which leads to uniform stability and improved crop yield. Also, one of the ways to achieve sustainable agricultural goals is to use microorganisms that play an important role in meeting the nutritional needs of plants. Biofertilizers contain microorganisms. When used on seeds, rootstocks, or in the soil, they stimulate the growth of the roots or the plant itself, and by increasing the availability of minerals, they increase plant growth an environmental point of view, they are acceptable.Materials and Methods: This experiment was performed as a factorial in the form of a randomized complete block design with three replications on the Field of the Agricultural Research and Natural Resources Center of West Azerbaijan in the 2013 crop year. Experimental treatments included five levels of priming (control, hydropreaming, smoopriming, soaking and hydropriming) and four levels of biofertilizer (control, Azobacter, Phosphate, Azobacter + Phosphate) on marigold seeds. Under pretreatment conditions, the seeds were soaked in different solutions at room temperature for eight hours before sowing and immediately after sowing on Filter paperand redried for 24 hours. In order to inoculate seeds into biofertilizers (Azobacter and Phosphate), first mix the seeds thoroughly with gum arabic and bacterium Azobacter and Phosphate and stir to increase the contact surface of gum arabic and bacterium with marigold seeds. Seed inoculation with growthpromoting bacteria was performed in shady conditions.Results: The results showed that the highest plant height (44.12 cm), flower weight (16.95 g/plant), flower yield (339.13 g/m2), petal yield (294.13 kg/ha), seed yield (1840.13 kg/ha) and essential oil yield (2.21 kg/ha) were related to the interaction of the effect of hormone priming interaction and combined application of Azobacter + Phosphate fertilizer. The highest biological yield (5768.30 kg/ha) was obtained under the influence of hormone preming and Azobacter. The maximum grain harvest index (35.43%) was observed in hormone priming treatment without the use of biofertilizer, which was not significantly different from the combined treatment of osmopriming and hormone priming under the application of fertile Phosphate fertilizer.The highest number of branches (30.15) was related to hormone treatment and in terms of biofertilizer, the highest number of branches (29.77) was observed in the combined treatment of Azobacter + Phosphate fertilizer Flower yield, seed yield, percentage of essential oil and marigold essential oil yield with combined application of biofertilizers (Azotobacter + Phosphate fertilizer) under the influence of hormone priming compared to other treatments, respectively 52, 40, 30 and 58% (at a significant level of probability 1 %) increased.Conclusion: In general, the findings of this study show that priming of marigold seeds was superior to control treatment (without priming) due to increased yield components. Also, the use of a combination of Azobacter + Phosphate fertilizer increased yield, grain yield components and marigold essential oil yield significantly compared to other fertilizer treatments. Therefore, according to the findings of this study, in order to increase and improve the quantitative and qualitative characteristics of marigold plant, the combined use of the Azotobacter with Phosphate fertilizer under the influence of hormone priming can be desirable in the direction of sustainable agriculture.