بررسی و تعیین سهم کودهای شیمیایی ماکرو و خصوصیات خاک بر خلا عملکرد گندم (triticum aestivum l.) دیم در شهرستان کلاله با استفاده از روش آنالیز خط مرزی

سابقه و هدف: یکی از مشکلات اصلی تولید گندم، به خصوص در استان گلستان، خلا عملکرد می‌باشد که خود ناشی از تفاوت معنی‌دار بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل حصول است. بنابراین، هدف از این مطالعه بررسی و تعیین سهم کودهای شیمیایی ماکرو و خصوصیات خاک در عملکرد گندم (triticum aestivum l) مزارع دیم با استفاده از آنالیز خط مرزی بود.مواد و روش‌ها. این تحقیق در 60 مزرعه دیم شهرستان کلاله بر اساس آنالیز خط مرزی در سال 97-1396 انجام شد. در این مطالعه، به منظور آنالیز و اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک، بعد از برداشت محصولات پائیزه از مزارع انتخابی نمونه خاک تهیه و در آزمایشگاه خاکشناسی هدایت الکتریکی، اسیدیته، درصد کربن آلی، درصد ازت کل، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، درصد رس، سیلت، ماسه و همچنین کلاس بافت خاک اندازه‌گیری شد. مقدار دانه تحویلی به مراکز خرید گندم بعد از تعیین مقدار افت به‌عنوان عملکرد نهایی مزرعه ثبت شد.. تمام اطلاعات در مورد نحوه استفاده کود پایه و ویژگی‌های خاک ثبت و اندازه گیری شد و با استفاده از روش تجزیه و تحلیل مرزی، رابطه بین عملکرد و متغیرهای مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت، خلا عملکرد گندم و سهم هر یک از عوامل در ایجاد خلا عملکرد مورد بررسی قرار گرفت.یافته‌ها. در مزارع مورد بررسی، حداقل، حداکثر و میانگین مقدار مصرف کود نیتروژن به ترتیب 34.5، 142.5 و 85.4 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین حداقل، حداکثر و میانگین عملکرد دانه گندم در این مزارع به ترتیب 1950، 4890 و 3227 کیلوگرم در هکتار بود. واکنش بیش‌ترین عملکردهای گندم در مزارع مورد بررسی از نظر مقدار مصرف کود نیتروژن نشان داد که نقاط از یک تابع دو تکه‌ای تبعیت می‌کنند. بدین ترتیب که با افزایش مقدار مصرف کود نیتروژن تا 58.3 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه گندم افزایش یافت و پس از آن افزایش مقدار مصرف کود نیتروژن تاثیری بر عملکرد دانه گندم نداشت و روند ثابتی داشت. عملکرد پتانسیل نیتروژن محدود 4848 کیلوگرم در هکتار بود که با مصرف حداقل 58.3 کیلوگرم نیتروژن خالص به دست آمده بود و در 20 درصد مزارع مورد مطالعه مقدار نیتروژن مصرفی خارج از حد بهینه بود و خلا عملکرد حاصل از عدم مصرف بهینه کود نیتروژن در مزارع مورد بررسی 34.4 درصد (1671.6 کیلوگرم در هکتار) بود. به عبارتی با مصرف بهینه کود نیتروژن امکان افزایش عملکرد گندم به مقدار 1671.6 کیلوگرم در هکتار وجود دارد. نتایج نشان داد که بین عملکرد قابل حصول (7248 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد واقعی (3417.4 کیلوگرم در هکتار) اختلاف 4071.7 کیلوگرم در هکتار (56 درصد) وجود دارد. مقدار ناکافی فسفر قابل جذب در خاک، مقدار پتاسیم قابل جذب در خاک و میزان مصرف نیتروژن باعث کاهش عملکرد گندم در منطقه مورد مطالعه شده بود که به ترتیب 14.9، 14.3، 11.7 و 10.3 درصد بودند.نتیجه گیری. به طور کلی در این مطالعه، کاربرد آنالیز خط مرزی به عنوان یک روش مناسب، به نحو مطلوبی تاثیر عوامل مختلف در خلا عملکرد گندم را نشان داد و به نظر می‌رسد که با اصلاح این عوامل محدود کننده، می‌توان اختلاف بین عملکرد قابل حصول و عملکرد واقعی را کاهش داد.

Evaluation and determining the share of macro chemical fertilizers and soil properties in wheat (Triticum aestivum L.) yield gap using Boundary Line Analysis

Background and objectives. One of the main problems of wheat production, especially in Golestan province, is the yield gap, which results from a significant difference between farmers’ actual yield and obtainable yield. So, the aim of this study was evaluation and determining the share of macro chemical fertilizers and soil properties in wheat (Triticum aestivum L.) yield gap using Boundary Line Analysis.Materials and Methods. This study was conducted in Kalaleh and in 60 farms based on Boundary Line Analysis in 201617. In this study, in order to analyze and measure the physicochemical properties of soil, after harvesting of autumn products, soil samples were collected from selected fields, and electrical conductivity, acidity, organic carbon percentage, total nitrogen content, available phosphorus, available potassium, clay, silt, sand as well as the soil texture class were investigated in vitro. The amount of grain delivered to the wheat shopping centers was recorded after determining the amount of drop as the final yield of the farm. All information about using base fertilizers and the other field operations were recorded. Using the boundary analysis method, the relationships between yield and variables were investigated, and finally, the wheat yield gap and the contribution of each of these factors in the creation of yield gap were estimated.Results and Discussion. In the studied farms, minimum, maximum and average amount of nitrogen fertilizer were 34.5, 14.5 and 85.4 kg.ha1, respectively. Also, the minimum, maximum and average grain yield of wheat in these fields were 1950, 4890 and 3227 kg.ha1. The response of the most wheat yields in the studied farms in terms of nitrogen fertilizer consumption indicated that the points follow a twopart function. So, wheat nitrogen fertilizer increased to 58.35 kg.ha1 and wheat grain yield did not have a stable trend. The yield of nitrogen was limited to 4848 kg.ha1 obtained by consuming at least 58.35 kg of pure nitrogen, and in 20% of the studied farms, the amount of nitrogen consumed was out of optimum, and the yield loss due to the lack of optimum use of nitrogen fertilizer in the fields was 34.4% (1671.6 kg.ha1). In other words, with the optimum use of nitrogen fertilizer, it is possible to increase wheat yield by 1671.6 kg ha1. The results showed that there was a difference of 4071.7 kg.ha1 (56%) between the achievable (7248 kg.ha1) and actual yield (3417.4 kg.ha1). The amount of absorbable phosphorus in the soil, the amount of absorbable potassium in the soil and the amount of nitrogen consumed caused wheat yield in the studied area, which was 14.9%, 14.3%, 11.7% and 10.3% percentage respectively.Conclusion. In general, the use of boundary line analysis as a suitable method in this study has shown the desired effect of different factors on wheat yield gap. It seems that by modifying these limiting factors, the gap between actual yield and achievable yield can be reduced.