مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد لاین‌های مختلف کینوا ( chenopodium quinoa) در کشت دیم پاییزه شهرستان گرگان

سابقه و هدفکینوا ( chenopodium quinoa) گیاهی است از خانواده آمارانتاسه amaranthaceae و سه کربنه و بومی آمریکای جنوبی می‌باشد. این دانه به دلیل ارزش غذایی بالا و تحمل به تنش شوری و خشکی مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه در پرو با 500 300 میلی‌متر بارندگی و حداقل دمای c° 4 بصورت دیم کشت می‌شود (28). کینوا می‌تواند دمای °c 4 در مرحله 128 برگی تحمل نموده و بعد از خسارت سرما قدرت بازیافت دارد (14). این آزمایش با هدف تنوع بخشی به محصولات مناطق دیم استان گلستان با تیپ زمستان خنک (10)، بررسی مقدماتی عملکرد دانه و اجزای عملکرد لاین‌های کینوا انجام شد. مواد و روش‌ها به منظور مقایسه میانگین ارقام مختلف کینوا در کشت پاییزه دیم 11 لاین کینوا (nsrcq 1 nsrcq 2 nsrcq 5 nsrcq 6 nsrcq 7 nsrcq 8 nsrcq 9 nsrcq 10 nsrcq 12 nsrcq 13 nsrcq 14) (با منشا پرو و بولیوی و حاصل از گزینش در مرکز ملی تحقیقات شوری) با دوره رسیدگی متفاوت در آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در تاریخ 29 آبان ماه در سال زراعی 961395 در ایستگاه تحقیقات عراقی محله گرگان کشت گردید. مدیریت علف‌های هرز بصورت وجین دستی دوبار در طول فصل انجام گردید و با شته مبارزه شیمیایی شد. در زمان برداشت کل کرت بعد از حذف حاشیه‌ها برداشت شد و عملکرد دانه، وزن هزار دانه و درصد جوانه‌زنی بذور تولیدی اندازه‌گیری گردید. تعداد پانیکول جانبی، ارتفاع بوته، وزن پانیکول، زیست توده 10 بوته انتخابی اندازه‌گیری شد. جهت بررسی خطر سرمازدگی و میزان بارندگی از آمار 65 ساله (20171952) ایستگاه گرگان استفاده شد. داده‌ها با نرم افزار sas v. 9.1 و تجزیه کلاستر و تجزیه به مولفه‌های اصلی با نرم افزار statgraphic انجام شد. یافته‌ها نتایج نشان داد که عملکرد در کشت پاییزه استان گلستان بین 146 تا 416 گرم در متر مربع بود و وزن هزار دانه ژنوتیپ‌ها بین 1/2 تا 7/4 گرم بود. بررسی رابطه همبستگی بین صفات نشان داد که هر چه روز تا گلدهی کوتاهتر باشد وزن هزار دانه بیشتر و ارتفاع بوته کوتاه‌تر است. لاین nsrcq1 زودرس‌ترین با کمترین ارتفاع بوته و عملکرد دانه بود. تجزیه به مولفه‌های اصلی هم نشان داد که دو مولفه بیشترین سهم را در تعیین عملکرد دانه داشتند. درصد جوانه‌زنی، تعداد پانیکول فرعی، وزن هزار دانه در جهت مثبت و روز تا رسیدگی در جهت منفی و در مولفه دوم زیست توده بیشترین تاثیر را داشت. نتایج تجزیه کلاستر نیز نشان داد که لاین‌های nsrcq11، nsrcq10،nsrcq9، nsrcq7و nsrcq6 از عملکرد دانه، وزن هزار دانه، قوه نامیه و زیست توده بالاتری برخوردار بودند. در بین لاین‌های برتر، لاین nsrcq6 با میزان عملکرد دانه 5/3 تن در هکتار، وزن هزار دانه 9/3 گرم، قوه نامیه بذر 100 درصد و عدم مشاهده خسارت سرما امید بخش بود. بر اساس آمار هواشناسی 65 سال گذشته ایستگاه گرگان ریسک سرمازدگی کینوا 6/24 درصد می‌باشد. نتیجه گیریکینوا در کشت پاییزه گرگان با تنش یخ زدگی مواجه شد ولی با رفع تنش قدرت بازیافت داشت. انتخاب ژنوتیپ مناسب در گرگان می‌تواند بر اساس تحمل به تنش یخ زدگی در دمای کمتر از c° 4 ، روز تا گلدهی، وزن هزار دانه و عملکرد دانه باشد. امکان کشت کینوا در کشت پاییزه دیم این شهرستان با عملکرد 45/3 تن در هکتار و با اندازه بذر درشت وجود دارد.

Comparision of yield and yield components in different quinoa lines in autumn rainfed cropping at Gorgan

Background and objectives: Quinoa is a plant from the Amaranths family, C3 and native to South America. This plant has been considered due to its high nutritional value and tolerance to salinity and drought stresses. This plant is grown in Peru with a rainfall of 300500 mm and a minimum temperature of 4 °C in rainfed area (28). Quinoa can withstand temperatures of 4 °C in the 812 leaf stage and recover after cold damage (14). In order to increasing crop diversity of rainfed area of Golestan province with cool winter type (10), a preliminary evaluation of the seed yield and yield component of quinoa lines was carried out in Goragan.Materials and methods: In order to compare seed yield of 11 quinoa lines (NSRCQ 1 NSRCQ 2 NSRCQ 5 NSRCQ 6 NSRCQ 7 NSRCQ 8 NSRCQ 9 NSRCQ 10 NSRCQ 12 NSRCQ 13 NSRCQ 14), Originating from Peru and Bolivia and selected in National Salinity Research Center with different maturity time, cultivated in a randomized complete block design with three replications on 29 November, in 20152016 at Iraqi Mahaleh Research Station, Gorgan, Iran. During the season, weed management was carried out by hand two times and aphid controlled by pesticide. At harvest, after removing border plants harvested and seed yield, thousents kernel weigth (TKW) and germination percent of produced seeds were measured. Lateral panicule number, plant height, panicule weight and biomass of 10 selected plants were measured. For evaluation of freezing risk and rainfall rate 65 years weather data (19522017) of gorgan station was evaluated. Data were analyzed by SAS v.9.1 software. The cluster analysis and analysis of the main components were performed using Statgraphic software.Results: The results showed that yield in autumn cultivation in Gorgan was between 1.5 to 4 t ha1 and TKW of genotypes was between 1.2 and 4.7 g. Investigation of correlation between traits showed that genotypes with shorter days to flowering had lower TKW and plant height. Line 1 was the earliest with the least height and grain yield. The principal component analysis also showed that the two components had the highest contribution in determining the seed yield, and the percentage of germination, the number of panicles, thousand seed weight in positive direction and day to maturity in the negative and in the second component of biomass had the highest impact. The results of cluster analysis also showed that lines NSRCQ11, NSRCQ10, NSRCQ9, NSRCQ7 and NSRCQ6 had high seed yield, TKW, seed germination percentage and biomass. Among the top lines, line 4 with a seed yield of 3.5 t ha1, 3.9 g TKW, 100% seed germination and a lack of cold damage was promising. The risk of frost based on the past 65 years weather data of the Gorgan station is 24.6%.Conclusion: Quinoa was exposed to frost in autumn cultivation in Gorgan province, but it was recovered. Selection of appropriate genotype in Gorgan province could be based on frost tolerance at temperatures below 4 ° C, day to flowering, TKW and seed yield. Quinoa cultivation in autumn cropping in rainfed condition in the province with a potential yield of 3.54 t ha1 with high seed size is possible.