بررسی برخی صفات زیستی و عملکرد دانه پنج رقم نخود در حضور علف های هرز

سابقه و هدف: در کشاورزی، علف‌های‌هرز یکی از اصلی ترین عوامل محدود کننده است. در حقیقت، مشکل علف‌های‌هرز یک مشکل اساسی در مزارع است که می‌تواند منجر به ضررهای عمده اقتصادی در کشاورزی شود. علف‌های‌هرز می‌توانند مواد مغذی خاک را کاهش دهند و با رقابت بر سر آب، مواد غذایی و نور می‌توانند محصولات کشاورزی را تهدید کنند. نخود زراعی (cicer arietinum l.) یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های لگوم بوده که حدود 7500 سال پیش در خاورمیانه شناسایی شده است. این گیاه نقش مهمی در تغذیه بشر دارد و منبع پروتئین، انرژی، فیبر، ویتامین و مواد معدنی برای مردم مناطق در حال توسعه به شمار می‌رود. حضور علف‌های‌هرز در مزارع نخود در برخی شرایط باعث افت 90 درصدی عملکرد شده است. این پژوهش با هدف بررسی برخی صفات زیستی و عملکرد دانه پنج رقم نخود در حضور علف‌های‌هرز و در شرایط طبیعی انجام شد.مواد و روش‌ها: آزمایش در دو سال زراعی 1392 و 1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا (طول 35 درجه و یک دقیقه شمالی و عرض 48 درجه و 31 دقیقه شرقی و ارتفاع 1690 متر) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل کنترل علف‌هرز (وجین و عدم وجین) و ارقام نخود (ترک، هاشم، آرمان، آزاد و محلی) بودند. میزان کل بارندگی در طول اجرای آزمایش در سال اول و دوم به‌ترتیب حدود 76 و 80 میلی‌متر بود. صفات مورد ارزیابی نخود، ارتفاع بوته، سطح برگ، تعداد شاخه در بوته، عملکرد زیستی و دانه، شاخص کلروفیل و تعداد و وزن گره بودند. برای تجزیه واریانس از برنامه آماری sas (نسخه 2/9) استفاده شد. مقایسه تیمارها به روش حداقل اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد سنجیده شد.یافته‌ها: تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثر کنترل علف‌های‌هرز بر کلیه صفات معنی‌دار بود. همچنین، اثر رقم بر کلیه صفات به جز شاخص کلروفیل معنی‌دار شد. اثر متقابل کنترل علف‌هرز در رقم نیز فقط بر عملکرد زیستی و دانه معنی‌دار بود. بیشترین میزان ارتفاع بوته، شاخه در بوته، شاخص کلروفیل و تعداد و وزن گره در تیمار عدم وجین علف‌های‌هرز مشاهده شد و میزان این ویژگی‌ها در حضور علف‌های‌هرز کاهش معنی‌داری یافتند. بیشترین میزان عملکرد دانه (00/136 گرم در متر مربع) از رقم هاشم در شرایط وجین علف‌هرز به‌دست آمد. کمترین میزان این ویژگی (00/33 گرم در متر مربع) با حدود 75 درصد کاهش به رقم محلی در شرایط عدم وجین تعلق گرفت. بیشترین و کمترین زیست توده و تراکم علف‌هرز نیز به‌ترتیب به رقم هاشم و محلی اختصاص داشت. همچنین، نتایج نشان داد که بالاترین میزان شاخص رقابت (16/2) متعلق به رقم هاشم و پایین‌ترین این شاخص‌‌ (41/0) متعلق به رقم محلی بود. با توجه به نتایج این آزمایش می‌توان رقم هاشم را به عنوان رقمی مقاوم در برابر علف‌های‌هرز دانست، در مقابل، رقم محلی دارای کمترین توانایی در برابر هجوم علف‌های‌هرز بود.نتیجه‌گیری: نتایج این آزمایش نشان داد که عملکرد ارقام مختلف نخود در حضور علف‌های‌هرز کاهش یافته است. با این حال، کاهش عملکرد در ارقام مختلف یکسان نبود. در نتیجه، ارقام هاشم و محلی به‌ترتیب به عنوان رقم قوی و ضعیف در رقابت با علفهای‌هرز شناسایی شدند. با ارزیابی عملکرد نخود و شاخص رقابت پذیری می‌توان دانست که کدام ارقام در شرایط حضور علف‌هایهرز از توانایی رقابت خوبی برخوردار هستند و این پتانسیل را دارند که در ترکیب با دیگر روش‌های کنترل علف‌هرز و با نیاز کمتر به علف‌کش‌ها، محصول قابل قبولتری کسب کنند.

Evaluation of some biological properties and grain yield of five chickpea cultivars in weed appearance

Background and objectives: In agriculture, weeds are one of the main limiting factors. In fact, the problem of weeds is a basic problem in farms, which can lead to major economical yield losses in agriculture. Weeds can decrease soil nutrients and can threaten crops by competition for water, nutritions and light. Chickpea (Cicer arietinum L.) is one of the earliest cultivated legumes and 7500years old remains have been found in the Middle East. It plays an important role in human nutrition as a source of protein, energy, fiber, vitamins, and minerals for large population sectors in the developing world. The weeds in chickpea fields in some cases has caused a 90% decrease in yield. This research was conducted to evaluation of some biological properties and grain yield of five chickpea cultivars in weed appearance in natural conditions.Materials and methods: The experiment was conducted at the Research Farm BuAli Sina University (latitude 35◦1’ N, longitude 48◦31’ E and 1690 m altitude) during 2013 and 2014 growing seasons. Experiment was conducted as factorial based on randomized complete block design (RCBD) with three replications. Experimental treatments included weed control (weeding and nonweeding) and chickpea cultivars (Tork, Hashem, Arman, Azad and Mahali). The total amount of rainfall during the experiment in the first and second years was about 76 and 80 mm, respectively. The evaluated chickpea traits were plant height, leaf area, branches number per plant, biological and grain yield, chlorophyll index and nodule number and weight. Analysis of variance was used for statistical analyses (Version 9.2, SAS). Differences between treatments were compared by least significant difference (LSD) test at 5% probability.Results: Analysis of variance showed that the effect of weed control on all traits. Also, the effect of cultivar was significant for all traits except chlorophyll index. The effect of weed control × Cultivar interaction was significant only for on biological and grain yield. The highest plant height, branches per plant, chlorophyll index and nodule number and weight were obtained at weeding treatment and these traits decreased significantly in weedy conditions. The highest grain yield (136.00 g m2) was obtained at Hashem cultivar in weeding conditions. The lowest value of this trait (33.00 g m2) with about 75% reduction, was achieved to Mahali cultivar in no weeding condition. Maximum and minimum weed biomass and density was belonged Hashem and Mahali cultivars, respectively. Therefore, results showed that the highest competition index (2.16) belonged to Hashem cultivar, and the lowest value of this index (0.41) belonged to the Mahali cultivar. According to the results of this research, Hashem cultivar can be known as a resistant cultivar against weeds, but against the Mahali cultivar it has the lowest ability against weed invasion.Conclusion: The results of this experiment showed that the yield of different cultivars of chickpea were decreased in the presence of weeds. However, yield reduction were not same in different cultivars. As a result, Hashem and local cultivars were identified as a strong and weak cultivar, respectively, in competition with weeds. By evaluating the different varieties of chickpea yield and competitiveness index, can be known which the varieties have good competitive ability in a condition of weed presence, and have the potential in combination with other weed control methods, produce more acceptable yields by lesser need for herbicides.