الگوی نواری برخی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان تحت تنش کم آبی و پرولین در گیاهچه آفتابگردان

سابقه و هدف: بروز تنش خشکی سبب ایجاد اختلالات متابولیسمی در سلول‌های گیاهی می‌گردد که می‌توان به افزایش تولید گونه‌های فعال اکسیژن به‌عنوان یکی از عوامل اصلی اختلالات متابولیسمی سلول اشاره کرد. گیاهان برای مقابله با تنش اکسیداتیو ایجاد شده، دارای سیستم دفاعی با کارایی بالایی هستند که می‌تواند رادیکال‌های آزاد را از بین برده و یا خنثی کنند. بنابراین در شرایط تنش خشکی، فعالیت‌های بالای آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان برای تحمل تنش توسط گیاهان مهم است. آگاهی از تغییرات آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان تحت تنش خشکی می‌تواند کمکی برای شناسایی صفات مورفوفیزیولوژیکی موثر و مرتبط با این آنزیم‌ها در برنامه‌های اصلاحی و تولید ارقام متحمل باشد. مواد و روش‌ها: برای بررسی اثر تنش خشکی و تیمار خارجی پرولین بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان سوپراکسید دیسموتاز (sod)، کاتالاز (cat) و پراکسیداز (pox) ، تیمار خشکی توسط پلی اتیلن گلیکول در سه سطح (صفر، 4 و 8 بار) و تیمار پرولین در سه سطح (صفر، 5 و10 میلی‌مولار)، به‌صورت محلول غذایی در مرحله گیاهچه‌ای به محیط گلدان‌ها اضافه شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در 10 ژنوتیپ آفتابگردان انجام گرفت. یافته‌ها: بر اساس میزان تغییر در میزان پرولین و وزن خشک شاخه از بین 10 لاین اینبرد دو لاین 329 bgk و 221rgk به‌ترتیب به‌عنوان متحمل‌ترین و حساس‌ترین لاین‌های اینبرد شناسایی شدند. الگوی نواری آنزیم‌ها با الکتروفورز در ژل‌های افقی آکریل‌آمید 5/7 درصد بررسی شد. ارزیابی کمی فعالیت دنسیتومتریک ایزوزیم‌های مشاهده شده و تجزیه‌های آماری داده‌ها نشان داد که بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از نظر فعالیت چهار ایزوزیم‌ sod1، sod2، cat1 و pox1 از کل هفت ایزوزیم مشاهده شده، تفاوت معنی‌‌دار وجود دارد. ایزوزیم sod1 با افزایش میزان تنش و تیمار پرولین تغییر معنی‌دار نشان نداد. اثر متقابل ژنوتیپ × پرولین برای sod2 و pox1 در سطح 5 درصد معنی‌دار شد. تنش خشکی برای cat1 و اثر متقابل تنش × ژنوتیپ روی فعالیت ایزوزیم sod2 اثر معنی‌دار گذاشت. در حالی‌که فعالیت ایزوزیم pox1 در سطوح تنش × پرولین معنیدار بود، اثر سه جانبه تنش × پرولین × ژنوتیپ pox1 در سطح یک درصد معنی‌دار شد. فعالیت ایزوزیم sod2 تحت تاثیر ژنوتیپ قرارگرفت به‌طوری که در سطوح مختلف تنش و پرولین، برخی ژنوتیپ‌ها افزایش و برخی دیگر کاهش فعالیت نشان دادند. تیمار خارجی 5 میلی‌مولار پرولین باعث کاهش فعالیت ایزوزیم pox1و cat1 در حضور تنش شد. تجزیه داده‌ها بر اساس دو گروه حساس و متحمل آفتابگردان در برابر تنش خشکی نشان داد که تنها فعالیت pox1 بین دو گروه فوق اختلاف معنی‌دار وجود دارد. نتیجه‌گیری: اسید آمینه پرولین توانایی تعدیل اثرات تنش را دارد و یک سیستم آنتی‌اکسیدان کارآمد به‌همراه القای افزایش تجمع پرولین در گیاه می‌تواند نقش مهمی در تحمل به خشکی ایفا کند. می‌توان از این ایزوزیم‌های pox در تشخیص ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی در مرحله گیاهچه‌ای استفاده کرد.

Pattern of antioxidant enzyme activities under drought stress and exogenous application of proline in sunflower

Background and objectives: Drought stress disturbs metabolic pathways in plant cells that leads to increase in reactive oxygen species (ROS) abundance. Plants have high efficient defensive system that prevents oxidative stress and can eliminate free radicals. Therefore high activity of antioxidant enzymes is essential for drought stress tolerance. Knowledge of antioxidant enzymes function and variation can be suitable marker to identification of morphological characteristics linked to this enzyme activities in plant breeding programs under drought conditions. Materials and methods: In order to study the effect of drought stress and endogenous treatment of proline on the antioxidant enzymes superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT), and peroxidase (POX), drought treatments (0, 4, 8 bar created by adding polyethylene glycol6000) and 3 levels of proline (0,5, 10 mM) were applied on sunflower in seedling stage. This research was conducted in a factorial experiment based on completely randomized design, including 10 sunflower genotypes (in two susceptible and tolerant groups). Results: Based on the changes in proline content and shoot dry weight, two inbred lines BGK 329 and RGK 221 were identified as the most susceptible and most sensitive among 10 inbred lines. Then, stripe pattern of enzymes was studied in 7.5 percent horizontal acrylamide gel electrophoresis. Quantitate evaluation of activity of observed isozymes and statistical analysis of the data indicated that there is a significant difference among the activity of four enzymes SOD1, SOD2, CAT1, and POX1, out of all 7 enzymes. No significant change was observed in activity of isozyme SOD1 with increasing water stress and proline levels. Interactions of genotype× proline was significant (p < 0.05) for POX1 and SOD2. Drought stress had significant effect on isozyme CAT1 and interaction of stress× genotype affected the activity of isozyme SOD2. While the activity of isozyme POX1 was significant at stress× proline interaction, the triple effect of triple stress× proline× genotype was significant (p < 0.01) in the activity of isozyme POX1. SOD2 activity was largely influenced by the genotype so that at different levels of stress and proline, some genotypes increased and some others showed decreased activity. The exogenous 5mM proline treatment reduced the activity of isozyme POX1 and CAT1 under stress. Data analysis based on two susceptible and tolerant sunflower groups under drought stress showed that only POX1 activity was significant between the two groups and therefore. Conclusion: Proline as an important amino acid induces drought stress tolerance. An efficient antioxidant defensive system with inducible expression system to increase the accumulation of proline have a vital role in the tolerance of drought stress environments. Isozyme of POX could be suggested to identify drought tolerant drought genotypes in seedling growth stage.