اثر تراکم گیاه زراعی و رقابت علف‌های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد سه ‌ژنوتیپ لوبیا قرمز

سابقه هدف: مدیریت علف‌های هرز در زراعت لوبیا ‌قرمز (phaseolus vulgaris l.) با توجه به کاهش قابل ‌ملاحظه رشد و عملکرد آن در شرایط تداخل علف‌های هرز، حائز اهمیت بسیاری است. بر این اساس توجه به تفاوت‌های موجود در ژنوتیپ‌های لوبیا قرمز و سطوح تراکم گیاه زراعی می‌تواند کمک‌کننده ‌باشد. در این پژوهش اثر تراکم کاشت سه ژنوتیپ لوبیا قرمز در شرایط آلوده به علف‌های هرز بر خصوصیات رشد، عملکرد و اجزای عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: این آزمایش به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گیلان در سال 1396 اجرا شد. کرت‌های اصلی شامل ژنوتیپ‌های لوبیا قرمز (رقم درخشان، رقم صیاد و لاین d81083) و کرت‌های فرعی عبارت از تراکم کاشت لوبیا قرمز شامل 15، 25 و 35 بوته در مترمربع در شرایط آلوده به‌ علف‌هرز و 25 بوته در مترمربع در شرایط عاری از علف‌هرز بود. یافته‌ها: ژنوتیپ و تراکم لوبیا قرمز در شرایط آلوده و عاری از علف‌هرز، ارتفاع بوته و عملکرد دانه را تحت تاثیر قرار داد؛ اما اثری بر شاخص برداشت نداشت. واکنش عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن خشک صد دانه لوبیا قرمز در ژنوتیپ‌های مختلف بسته به تراکم کاشت متفاوت بود. بیش‌ترین ارتفاع بوته به‌ترتیب در ژنوتیپ‌های صیاد، d81083 و درخشان مشاهده شد. ارتفاع بوته‌ها در تراکم 25 بوته در مترمربع، در شرایط آلوده و عاری از علف‌هرز اختلاف معنی‌داری نداشت؛ اگرچه تراکم 35 و 15 بوته لوبیا قرمز در مترمربع در شرایط آلوده به علف‌هرز به‌ترتیب دارای بیش‌ترین و کم‌ترین ارتفاع بودند. بیش‌ترین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه در هر سه ژنوتیپ در شرایط عاری از علف‌هرز مشاهده شد. در همه تراکم‌های کاشت، عملکرد دانه در لاین d81083 بیش‌ترین و در رقم صیاد کم‌ترین مقدار بود و هردو تفاوت معنی‌داری با رقم درخشان نشان ندادند. در مقایسه تیمارهای آلوده به علف‌هرز با یکدیگر، در رقم درخشان بیش‌ترین مقادیر عملکرد بیولوژیک و تعداد غلاف در بوته مربوط به تراکم 25 بوته در مترمربع بود؛ در رقم صیاد بیش‌ترین عملکرد بیولوژیک و در لاین d81083 بیش‌ترین عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه در تراکم 25 و 35 بوته در مترمربع مشاهده شد. در رقم صیاد تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه تفاوت معنی‌داری در تراکم‌های مختلف آلوده به علف‌هرز نشان نداد. کم‌ترین تعداد غلاف در بوته در رقم درخشان، در تراکم 35 و 15 بوته در مترمربع و آلوده به علف‌هرز و برای لاین d81083 در تراکم 15 بوته در مترمربع و آلوده به علف‌هرز مشاهده شد. تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه رقم درخشان در تراکم 25 بوته در مترمربع و شرایط آلوده به علف‌هرز و نیز تعداد دانه در غلاف رقم صیاد و لاین d81083 در تراکم‌های 25 و 35 بوته در مترمربع و آلوده به علف‌هرز تفاوت معنی‌داری با تراکم 25 بوته ‌در مترمربع و شرایط عاری از علف‌هرز نداشتند. در هر سه ژنوتیپ کم‌ترین تعداد دانه در غلاف مربوط به تراکم 15 بوته در مترمربع و آلوده به علف‌هرز بود. شاخص‌های رقابت، قابلیت تحمل رقابت و افت عملکرد تفاوت معنی‌داری بین رقم درخشان و لاین d81083 نداشت؛ درحالی‌که توانایی رقابت رقم صیاد پایین‌تر از دو ژنوتیپ دیگر بود. نتیجه‌گیری: به‌طورکلی می‌توان اظهار داشت که علی‌رغم وجود بعضی تفاوت‌ها در اثر رقابت علف‌های هرز بر اجزای عملکرد، هر سه ژنوتیپ لوبیا قرمز نسبت به حضور علف‌های هرز طی فصل رشد حساس بوده و از نظر تولید زیست‌توده و دانه کاهش عملکرد قابل توجهی را نشان دادند. این کاهش به‌ویژه در تراکم پایین‌تر گیاه زراعی (15 بوته در مترمربع و شرایط آلوده به علف‌هرز) بیش‌تر بود.

Effect of plant densities and weed competition on yield and yield components of Red-bean genotypes

Background and objectives: Weed management in redbean (Phaseolus vulgaris L.) is very important because of relatively high reduction of crop growth and yield, in weedy condition. Therefore, focusing on variation of bean genotypes and plant densities may clue to solve the problem. In this study, the effects of plant densities of three redbean genotypes in the case of weed infestation on growth, yield and yield components were evaluated. Materials and Methods: This experiment was conducted as split plot based on a randomized complete block design with three replications in Research Farm of University of Guilan in 2017. The main plots included redbean genotypes (Darakhshan and Sayyad cultivars and D81083 line), and the subplots were planting densities of 15, 25 and 35 plants.m2 in weedy conditions, and 25 plants.m2 in weed free condition. Results: The plant height and yield were affected by the genotypes and the plant densities of redbean in weedy and weedfree condition, but the harvest index was not. Biological yield, number of pods per plant, number of seeds per pod and the dry weight of 100 seeds varied based on genotypes and plant densities. The highest plant height was seen in Sayyad, D81083 and Darakhshan genotypes respectively. Plants height in treatments with the density of 25 plants.m2 did not show significant differences in weedy and weed free conditions; while the densities of 35 and 15 plants.m2 of plants in weedy treatments had the highest and the lowest heights, respectively. The highest amount of seed yield, biological yield, number of pods per plant, number of seeds per pod, and 100 seeds weight, of all three genotypes were found on weed free conditions. In all plant densities, the highest amount of seed yield was belonged to line D81083 and the lowest amount was belonged to Seyyad, while there were no significant differences between seed yield of both and Darakhshan cltivar. Among weedy treatments, the highest amount of biological yield and number of pods per plant were found in cultivar of Derakhshan with 25 plants.m2. For Sayyad cultivar, the highest amount of biological yield, and for line D81083, the highest amount of biological yield, number of seed per pod and 100 seed weight were observed in densities of 25 and 35 plants.m2. For Sayyad cultivar, there were no significant differences among plant densities on number of pod per plant, and 100 seed weight. The lowest number of pod per plant of darakhshan cultivar was found in 35 and 15 plants.m2 in weedy condition, but in line D81083 it was seen in 15 plants.m2. There were no significant differences for number of seeds per pods and 100 seed weight of Darakhshan cultivar between density of 25 plants.m2 and weedy condition, and also for number of seeds per pods of Sayyad cultivar and line D81083 between density of 25 and 35 plants.m2 and weedy conditions with density of 25 plants.m2 and weedfree treatments. The lowest seed per pod for all genotypes were found in 15 plants.m2 in weedy conditions. There were no significant differences between Darakhshan cultivar and line D81083 for indices of competition, ability withstand competition and yield loss, whereas competitive ability of Sayyad cultivar was lower than two other genotypes. Conclusion: Generally, it would be concluded that regardless of some differences exist in weed competition effects on yield component, all three red bean genotypes were sensitive to weed infestation during growing season and showed considerable seed and biological yield reduction, especially in low plant densities (15 plants.m2).