بررسی برخی ویژگیهای کیفی گیاه رزماری تحت تاثیر محلولپاشی انواع ترکیبات غذایی در زمانهای برداشت مختلف

گیاه دارویی رزماری در عطرسازی و صنایع آرایشی استفاده می‌شود و خواص دارویی مانند ضد‌باکتری، ضد‌قارچ، ضد‌سرطان، ضد‌نفخ دارد. محلول‌پاشی کودهای زیستی شامل اسیدهای آمینه، هورمون‌ها و ورمی‌واش، ضمن اثربخشی سریع موجب حفظ جنبه‌های اقتصادی و محیط‌زیست می‌شود. به‌طور کلی محرک‌های زیستی اسیدآمینه‌ای و هورمون‌های محرک رشد گیاه، موجب بهبود جذب مواد غذایی و افزایش فتوسنتز و عملکرد گیاه می‌شوند. ورمی‌واش نیز شامل، عناصر ریز‌مغذی، باکتری‌های‌ تثبیت‌کننده نیتروژن و حل‌کننده فسفات، هورمون‌های رشد گیاهی و اسیدهای آمینه است. همچنین، زمان برداشت بر میزان ترکیب‌های موثره گیاهان دارویی تاثیر دارد، زیرا کمیت و کیفیت اسانس اندام گیاه در زمان‌های مختلف متفاوت می‌باشد. بنابراین، با توجه به لزوم مدیریت تغذیه گیاهی در راستای افزایش و پایداری تولید و حفظ محیط‌زیست، این تحقیق با هدف بررسی تاثیر زمان‌های مختلف برداشت و محلول‌پاشی انواع ترکیبات غذایی بر برخی ویژگی‌های کیفی و فیزیولوژیک گیاه دارویی رزماری انجام شد. این آزمایش در سال 95-1394، به‌صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا گردید. سه زمان برداشت، برداشت پاییزه (اواخر پائیز)، برداشت بهاره (اواخر بهار) و برداشت مجدد از بوته‌هایی که در پاییز گذشته یک‌بار برداشت شده بودند (اواخر بهار)، به‌عنوان عامل اصلی و محلول‌پاشی ترکیبات غذایی شامل: آمینول‌فورته (یک لیتر در هکتار)، هیومی‌فورته (یک و نیم لیتر در هکتار)، اسید‌سالیسیلیک (200 میلی‌گرم در لیتر)، جیبرلین (300 میلی‌گرم در لیتر)، ورمی‌واش و شاهد به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. اولین مرحله اعمال تیمارهای محلول‌پاشی در اوایل پاییز و دومین مرحله در اواخر زمستان 1394 انجام شدند. هر مرحله محلول‌پاشی حدود سه ماه قبل از زمان برداشت اعمال شد. برهمکنش برداشت پاییزه و هیومی‌فورته بیشترین میزان پروتئین (25 میلی‌گرم در لیتر) را داشت. از برهمکنش برداشت بهاره و محلول‌پاشی با جیبرلین بیشترین میزان کلروفیل a (4.05 میلی‌گرم در گرم) و درصد و عملکرد روغن (1.98 و 69.66 کیلوگرم در هکتار) با ورمی‌واش بیشترین میزان فسفر (7845 پی‌پی‌ام) و عملکرد ماده خشک (3683 کیلوگرم در هکتار)، با هیومی‌فورته بیشترین میزان درصد و عملکرد اسانس (1.68 و 61.73 کیلوگرم در هکتار) و با اسید‌سالیسیلیک بیشترین میزان هیدرات‏کربن محلول (0.016 میلی‌گرم گلوکوز در گرم) در شاخساره اندازه‌گیری شدند. در برهمکنش برداشت مجدد از بوته‌های برداشتی در پاییز قبل و آمینول‌فورته، هیومی‌فورته و ورمی‌واش بهترتیب، بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (0.016 میلی‌گرم پروتئین در دقیقه در وزن تر)، نیتروژن (11400 پی‌پی‌ام) و پتاسیم (6716 پی‌پیام) حاصل شدند. اسیدهای آمینه به‌صورت محلول‌پاشی از طریق روزنه‌های برگ سریع‌تر جذب شده و در ساخت نیتروژن، پروتئین و کلروفیل شرکت می‌کنند. بنابراین اسیدهای آمینه هیومی‌فورته و آمینول‌فورته موجب افزایش نیتروژن، پروتئین، کاتالاز و عملکرد ماده خشک شدند و هیومی‌فورته با شرکت در فرآیند ساخت متابولیت‌های اولیه و ثانویه در ارتباط با رشد و توسعه گیاه و به‌عنوان یک عامل محرک تولید، سبب افزایش درصد و عملکرد اسانس رزماری شد. جیبرلین نقش ساختاری در ساختمان کلروپلاست دارد و این هورمون گیاهی، احتمالا به‌علت پتانسیل بالای رزماری میزان سنتز کلروفیل و به‌علت افزایش توانایی اسیمیلاسیون در تولید متابولیت‌های ثانویه عملکرد روغن رزماری را افزایش داد. اسید‌سالیسیلیک موجب حفظ سطح بالای هیدرات‌کربن در کلروپلاست رزماری ‌شد. ورمی‌واش، محتوی فسفر به‌فرم معدنی و قابل جذب است و همچنین شامل مقدار بالایی پتاسیم به‌فرم‌های تبادلی و غیر تبادلی می‌باشد و به‌علت جذب سریع و مستقیم عناصر غذایی و هورمون‌های رشد می‌تواند میزان فسفر و پتاسیم و عملکرد ماده خشک رزماری را افزایش دهد. به‌طور کلی برداشت‌ بهاره و محلول‌پاشی با ترکیب اسیدآمینه‌دار به‌علت تازگی برگ‌ها و شرایط بهینه محیط جهت رشد و نمو، بیشترین تاثیر را بر بهبود میزان نیتروژن، پروتئین، درصد و عملکرد اسانس داشت. محلول‌پاشی با ورمی‌واش بیشترین تاثیر را بر افزایش عملکرد ماده خشک و بهبود وضعیت فسفر و پتاسیم رزماری در برداشت بهاره داشت.