برآورد اقتصادی تاثیر کود پتاسیم و زئولیت کلینوپتیلولیت برای تولید گندم

مقدمه: نظر به اهمیت و نقش گندم در تغذیه جمعیت در حال رشد، نیل به خودکفایی در تولید آن یکی از اهداف استراتژیک دولت به شمار می‌آید و به همین دلیل نیز در سال‌های گذشته بیشترین سطح زیرکشت را در بین محصولات زراعی کشور به خود اختصاص داده است . لیکن وجود نارسائی‌های مختلف از جمله به‌کارگیری غیر اصولی عوامل تولید نظیر میزان آب مصرفی، سطح زیر کشت، کود، سم و بذر باعث شده است که گندم‌کاران بطور متوسط کارایی مناسبی نداشته باشند. برای افزایش عملکرد تولید و درآمد کشاورزان از طریق به‌کارگیری صحیح و مطلوب عوامل تولید موجود، مناسب‌ترین راه حل، بهبود کارایی مزارع و بهره‌وری عوامل تولید است. بیتوجهی به مصرف صحیح نهاده‌های محدود از سوی گندم‌کاران و پایین بودن بهره‌وری آنها، توسعه کمی و کیفی این محصول را با مشکل مواجه کرده است. مواد و روش‌ها: به منظور برآورد اقتصادی تاثیر زئولیت در افزایش عملکرد گندم پژوهشی در قالب تجزیه مرکب بر پایه دو طرح بلوک‌های کامل تصادفی که هر کدام شامل 5 تیمار و 4 تکرار بود و در اراضی زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل کودهای اوره، سولفات پتاسیم و دی‌آمونیوم فسفات به صورت الف 0، 0، 0، ب 200، 0، 250، ج 200، 100، 250، د 200، 200، 250، کیلوگرم در هکتار و ه یک تیمار کودی اوره مخلوط با یک بازدارنده دنیتریفیکاسیون (dcd) + سولفات پتاسیم + دی آمونیوم فسفات به‌صورت 200، 15، 200، 250 کیلوگرم در هکتار بود. یک طرح شامل زئولیت (زئولیت به میزان 20 تن در هکتار) و تیمارهای کودی ذکر شده و طرح دیگر فقط شامل تیمارهای کودی بود. عملکرد و اجزاء عملکرد، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم دانه و کاه در زمان برداشت اندازه‌گیری شدند. همین عناصر در خاک در مرحله قبل از خوشه‌دهی نیز اندازه‌گیری شد. نتایج: توابع زیست اقتصادی نشان می‌دهد که مقدار آمونیوم، نیترات، پتاسیم، کلسیم و منیزیم خاک باعث افزایش و فسفر خاک باعث کاهش عملکرد دانه و کاه شدند. با مصرف کودهای پتاسیمی کارایی مصرف کود نیتروژن افزایش و تلفات آن کاهش یافت و با مصرف زئولیت کارایی مصرف کودهای نیتروژن و پتاسیم افزایش و تلفات آنها کاهش یافت. زئولیت و همچنین کودهای شیمیایی مصرفی موجب افزایش تولید دانه، تولید کاه، درآمد دانه، درآمد کاه، مجموع درآمد دانه و کاه، هزینه کود و زئولیت، درآمد خالص و اضافه درآمد نسبت به شاهد برای سال اول تا سوم گردید. نتیجه‌گیری: مصرف 200 کیلوگرم بر هکتار سولفات پتاسیم به همراه زئولیت از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و موجب افزایش درآمد دانه و کاه، درآمد خالص و اضافه درآمد نسبت به شاهد برای سال اول تا سوم گردید. با توجه به دوام زئولیت در خاک برای مدت طولانی، بهره‌وری اقتصادی مصرف زئولیت با گذشت زمان طی سال‌های متمادی افزایش می‌یابد. کاربرد زئولیت یک سرمایه‌گذاری طولانی مدت محسوب می‌شود و حتی مصرف آن در سال اول هم مقرون به‌صرفه است. هزینه مصرف زئولیت با گذشت زمان و طی سال‌های متمادی بیشتر مستهلک می‌شود (مثلا دوره های 20 ساله یا بیشتر) و صرفه اقتصادی کاربرد آن با افزایش سنوات افزایش می‌یابد. اگرچه کاربرد 200 کیلوگرم بر هکتار سولفات پتاسیم و دی سیانو دی آمید هم موجب افزایش تولید دانه و کاه گردید، اما قیمت بالای دی سیانو دی آمید موجب درآمد خالص کمتر و منفی شدن اضافه درآمد نسبت به شاهد گردید.