تاثیر برنامه‌های آموزشی ترویج و ادراک تغییر اقلیم بر دانش سازگاری مرکبات‌کاران استان مازندران

سازگاری کشاورزان با تغییر اقلیم نیازمند دانش مناسب است. هدف این پژوهش شناخت تاثیر برنامه‌های آموزشی ترویج و ادراک تغییر اقلیم بر دانش سازگاری مرکبات‌کاران بود. دیدمان این پژوهش کمّی و تحقیقی کاربردی بوده و از روش علّی-مقایسه‌ای استفاده شد. داده‌ها با کاربرد مصاحبه‌های ساختارمند از طریق پرسشنامه در سال 1400-1399 گردآوری شدند. حجم نمونه با کاربرد فرمول کرجیسی و مورگان 276 نفر از 99897 باغدار مرکبات استان مازندران تعیین شد و با کاربرد روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای گزینش شدند. دانش و ادراک باغ‌داران و دسترسی آنان به برنامه‌های ترویجی با مقیاس ترتیبی اندازه‌گیری شدند. روایی پرسشنامه توسط چندتن از متخصصان دانشگاهی و پژوهشگران و پایایی پرسشنامه از طریق آزمون پیشاهنگ با 30 نفر از باغ‌داران بررسی شد و تحلیل مقدار ضریب تتای ترتیبی (0/92) برای شاخص دانش در بررسی نهایی تایید شد. داده‌ها از طریق آمار توصیفی، همبستگی و رگرسیون ترتیبی با کاربرد نرم افزار spss تحلیل شدند. از دید باغ‌داران، باغ‌های مرکبات در برابر نوسان‌های اقلیمی حساسیت و آسیب‌پذیری بالایی داشتند. دانش باغ‌داران در مورد راهکارهای بلندمدت و کوتاه مدت در برابرتغییرپذیری‌های اقلیمی به ترتیب درسطح کم و متوسط ارزیابی شد. دسترسی باغ‌داران به مروج‌ها و رسانه‌های ارتباط‌ها جمعی تاحدی و به برنامه‌های گروهی ترویج در حدکم وجود داشت، ولی کسب اطلاعات اقلیمی از آنان در سطح کم بود. بین میزان ارتباط باغ‌داران با هر یک از کنشگران نظام دانش کشاورزی و میزان کسب اطلاعات از آنان همبستگی مثبت معنی‌داری وجود داشت. احتمال تغییرسطوح متغیروابسته دررگرسیون ترتیبی نشان دادکه دانش باغ‌داران تحت تاثیر معنی‌دارادراک ازرخداد تغییرپذیری‌های اقلیمی سرمازدگی(2/394=r2pseudo)وافزایش دما(0/580=r^2pseudo)، کسب اطلاعات از پژوهشگران (1/473=r^2pseudo)، و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی (1/060=r^2pseudo) است. گسترش و تقویت برنامه‌های گروهی و جمعی ترویج، تعامل‌های بین پژوهشگران و کشاورزان، و برنامه‌های مروج‌ها در مورد شناخت و سازگاری با تغییر اقلیم پیشنهاد می‌شود.

effect of extension and education programs and perceived climate change on citrus farmers’ adapting knowledge in the mazandaran province

adaptation to climate change requires appropriate knowledge. this study identifies extension programs effects and citrus farmers’ perception regarding adaptation to climate change on their knowledge. the research used a quantitative and explanatory perspective. the data were collected using interviews with a sample of 276 out of 99897 citrus farmers in the mazandaran province in 2021, selected by a multi-stage sampling technique. farmers’ knowledge, perception, and access to extension programs were measured through ordinal-scaled questions. the questionnaire validity was evaluated by academic staff and researchers and its reliability was assessed using a pilot study with 30 farmers and the ordinal coefficient theta (θ = 0.92) for farmers’ knowledge. the data were analyzed using spsswin software and applying descriptive statistics, correlation coefficients, and ordinal regression. results showed farmers perceived their citrus orchards’ high vulnerability to climate variability. farmers’ knowledge regarding long-term and short-term strategies to adapt to climate change was low and moderate respectively. farmers had moderate access to extension agents and mass media and had poor access to group-based extension programs, but obtained low information on climate change from them. a significant correlation was between farmers’ communication and their information obtained. the odds ratios of the regression showed farmers’ knowledge was explained by their perceptions of climate change vulnerability (r2pseudo=2.394) and increased temperature (r2pseudo=0.580), information obtains from researchers (r2pseudo=1.473), and access to mass media (r2pseudo=1.060). policies are proposed to expand and strengthen the group-based and mass media extension programs, the interactions between researchers and farmers, and agricultural extension agents’ programs.