پراکسولوژی هرمنوتیکی و کنشِ کارآفرینانه

هدف: این مقاله می‌کوشد تا چارچوب مفهومی پراکسولوژی را در پرتو خوانش هرمنوتیکی بررسی کند و تلاش دارد تا کفایت تبیینی آن را در واکاوی کنش کارآفرینانه نشان دهد. بدین منظور، ابتدا اصول فلسفی مبانی شناختی پراکسولوژی را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ جایی که رویکردهای تفسیری اقتصاددانان متاخر مکتب اتریشی در تقابل با مطلق‌انگاری نسخه میزسی از پراکسولوژی قرار می‌گیرند. سپس با تاکید بر پیشینی‌گرایی هرمنوتیکی و جایگاه آن در تقابل نظریه اقتصاد نئوکلاسیک با اقتصاد اتریشی، مسائل اساسی که به بازتعریف جنبه‌های شناختی پراکسولوژی راه می‌برند، معرفی می‌گردند. در تاریخ اندیشه‌ی اقتصادی، پراکسولوژی یا همان مطالعه‌ی منطقِ کنش انسانی، به منزله‌ی یکی از ارکان اصلی در معرفت‌شناسی علم اقتصاد اتریشی معرفی شده است. تبیینِ این اصل، نخست از سوی لوودیگ فن میزس، از پیشاهنگان مکتب اتریشی علم اقتصاد، ارائه شد؛ او پراکسولوژی را به منزله‌ی سنگ‌بنای نظریه‌پردازی در علوم اجتماعی بازمی‌شناسد و تفسیر خود از نظریه‌ی اقتصادی را به‌نحوی مبسوط بر پایه‌ی دلالت‌های شناختیِ این اصل پی می‌ریزد. در نگاه او، پراکسولوژی اصول بنیادین معرفت‌شناسی کنش انسانی را در علوم اجتماعی به‌طور عام و علم اقتصاد به‌طور خاص، برمی‌نهاد. این نسخه از پراکسولوژی، به سیاقی کانتی، چارچوبه‌های پیشینی لازم برای واکاوی کنش انسانی را بر اساس مقدماتی یقینی و بدیهی و مقولاتی مسلم همچون علت‌مندی و غایت‌مندی به دست می‌دهد تا حوزه‌ای معرفت‌شناختی را آشکار سازد که عاری از نسبیت‌ها و نااطمینانی‌های بافتارمند و تاریخی است. به بیان دیگر، این شالوده‌ی منطقی، فراتاریخی و جهان‌شمول است و در حکم یک بنیان نظری قطعی و پیشاتجربی است که تحلیل‌های تاریخی و بررسی‌های شواهدمحور و آماری را باید در بطن آن نشاند و معنادار ساخت. با این حال، در طول سیر تحولی اندیشه‌پردازی در مکتب اتریش، اندیشمندان تا حدی از سویه‌های جزم‌گرایانه‌ی آشکار و پنهان در هسته‌ی نظریِ این قسم پراکسولوژی مطلق‌انگار و کانتی دور شدند و به سوی برداشتی پویاتر و انعطاف‌پذیرتر از آن سوق پیدا کرده‌اند؛ برداشت‌هایی که به‌لحاظ معرفت‌شناختی تفسیر محورند و ساخت معنای کنش را منوط می‌دانند به زمینه‌مندی‌ها و موضوعیت‌های بافتاری، چیزی که عموماً ذیل رویکردهای هرمنوتیکی در علوم اجتماعی قرار می‌گیرند.روش: موضع روش‌شناختی این مطالعه بر پایه تحلیل‌های هرمنوتیکی از تاریخ نسخه‌های مختلف پراکسولوژی میزسی استوار است. با بررسی آثار دست‌اول مربوط به نظریه‌های بنیادین و دگراندیش از کنش انسانی و مرور انتقادات هایک به جنبه‌های همان‌گویانه‌ی مطلق‌انگاریِ میزسی، به ایده‌های اکتشافی لاخمان و شَکل اشاره می‌کنیم و بر تاکید آن‌ها بر ارکانی مانند زمان، عدم‌قطعیت و بافتارمندیِ کنش تاکید می‌ورزیم.یافته‌ها: این پژوهش استدلال می‌کند که ادغام عناصر هرمنوتیکی در تحلیل کنش انسانی و رد پیشینی‌گرایی ساده‌انگارانه، از یک سو به معرفی ویژگی‌هایی که پویایی خلاقانه ذهن را در غایت‌شناسی کنش انسانی وارد می‌کنند یاری می‌رساند و از سوی دیگر جایگاه بافتارمندی اجتماعی کنش را در عرصه‌ی پراکسولوژی قراریاب می‌سازد.نتیجه: پراکسولوژی هرمنوتیکی، به دلیل تمرکز بر ماهیت پویای کنش انسانی و فرآیندهای تصمیم‌گیری، می‌تواند به‌نحوی موثر به مثابه‌ یک اصل توصیفی_تبیینی در واکاوی کنش کارآفرینانه که اساساً شامل عدم‌قطعیت و ابهام است، به‌کار گرفته شود و به منزله‌ی راهنمایی برای گنجاندن یافته‌های نوین شناختی در تحلیل کنش عمل کند. در این مطالعه، این موضع هرمنوتیکی و بافتارمند، در برابر موضع مطلق‌انگار آغازینی که در پراکسولوژی میزسی مطرح شده قرار داده شد، تا ضمن تاکید بر مزیت‌های معرفت‌شناختی آن، برازش نظری آن در تحلیل کنش خلاق را نیز برجسته سازیم.

hermeneutical praxeology & entrepreneurial action

objective: this article seeks to explore the conceptual framework of praxeology through a hermeneutical perspective and evaluate its explanatory adequacy in analyzing entrepreneurial action. to this end, it begins by delving into the philosophical foundations of the cognitive principles underlying praxeology, contrasting the interpretive approaches adopted by later austrian economists with the more rigid absolutism of ludwig von mises’s version of praxeology. it then emphasizes the role of hermeneutical apriorism, examining its significance in distinguishing austrian economic thought from neoclassical economic theory. through this exploration, the article introduces key problematics that contribute to reconceptualizing the cognitive aspects of praxeology. praxeology, historically described as the study of the logic of human action, has been a central pillar in the epistemology of austrian economics. this principle was initially articulated by ludwig von mises, one of the austrian school’s leading figures. mises positioned praxeology as the cornerstone of theorization in the social sciences, particularly in economics. he developed his interpretation of economic theory on the basis of praxeology’s cognitive implications, arguing that it provides the foundational epistemological principles for understanding human action. in mises’s view, praxeology functions as a framework of a priori reasoning, grounded in self-evident premises and categories such as causality and purposefulness. it establishes an epistemological domain that is universal and ahistorical, detached from the relativities and uncertainties of specific contexts and historical conditions. this logical foundation serves as a definitive, pre-empirical theoretical base. historical analysis and evidence-based statistical methods, therefore, must be embedded within this framework to derive meaningful conclusions. by maintaining a reliance on absolute principles, mises sought to ensure that praxeology could offer a stable and universally applicable theoretical foundation for the social sciences. over the course of its intellectual development, however, the austrian school of economics has progressively moved away from the overt and covert dogmatism inherent in this kantian-inspired interpretation of praxeology. subsequent thinkers in the school have adopted a more nuanced and flexible epistemological stance, incorporating interpretive elements that align the construction of meaning in human action with the contextual and situational realities in which actions occur. this shift reflects the influence of hermeneutical methodologies often employed in the broader social sciences, where meaning is understood as inherently tied to specific historical and cultural contexts. within this evolving perspective, praxeology is no longer viewed merely as a static and universally valid set of principles but as a dynamic framework that accommodates the complexities and contingencies of human behavior. this interpretive turn enhances its applicability to the analysis of entrepreneurial action, where decisions and behaviors are profoundly influenced by situational factors and the subjective interpretations of the individuals involved. by integrating these hermeneutical insights, praxeology transitions from an absolute epistemological framework to one that is more adaptable and reflective of the fluid nature of human action in real-world contexts. ultimately, this article argues that the hermeneutical reinterpretation of praxeology not only resolves some of the epistemological challenges associated with mises’s absolutist approach but also broadens the theoretical scope of austrian economics. by embedding contextual relevance and interpretive flexibility into its framework, praxeology becomes a more robust and comprehensive tool for analyzing entrepreneurial dynamics and, by extension, the broader mechanisms of economic and social processes.