کارکرد نیروهای داوطلب در برخی عرصه‌های نظامی تاریخ ایران

در تحولات تاریخ سیاسی ـ نظامی ایران علاوه بر سازمانها و نیروهای انسانی موظف، نیروی دیگری نقش ایفا کرده و در بحبوحه حوادث، توان و اهمیت خود را نشان داده است. اما پژوهشگران تاریخ سیاسی ـ نظامی ایران در کشف و شناسایی نقش و اثر آن و نقاط قوت و ضعف بهره‌گیری از این نیرو غفلت ورزیده‌اند.مرور مجدد در منابع و سیر تحولات تاریخ نظامی ایران و همچنین ملاحظه سابقه و نقش نیروی انسانی داوطلب نشان می‌دهد که هر گاه این نیرو توسط حکومتها و سازمانهای نظامی، خوب سرپرستی، هدایت، آموزش، سازماندهی و حمایت شده‌است، آثار مثبت و مفید بروز داده و در رفع کمبودها، دفع متجاوزان، برقراری امنیت داخلی، حفظ ثغور و مرزهای کشورهای مسلمان کارگر واقع شده است. این نوشتار در نارساییهای موجود به‌ویژه از حیث مدیریتی نیز مدنظر قرار گرفته است؛ لذا یافته‌های آن در نحوه بهره‌گیری از نیروی انسانی داوطلب در روزگار حاضر نیز اثربخش خواهد بود. نگاه تاریخی به مسیله نشان می‌دهد که نیروی انسانی داوطلب در جامعه ایران، پتانسیل ارزنده‌ای در متن خود دارد که در مواقع لزوم، مکمل و پشتوانه‌ای برای نیروهای رسمی و سازمان یافته بوده و در گذشته، استفاده‌های بایسته و شایسته از آن نشده است. این امر ناشی از سو مدیریت، فقدان پایگاه مردمی برخی حکومتها و حکام و نشناختن ارزش و اهمیت و توان بالقوه این نیروست.