رهبری و مدیریت پیامبر اسلام(ص) در شرایط بحران «جنگ خندق و مدیریت دفاعی پیامبر اکرم(ص)»

زندگی رسول گرامی اسلام(ص) و ایمه اطهار(ع) سرشار از نکاتی است که اگر با نگاهی نو به آن نکات توجه شود، بسیاری از خط مشی ها و سیاستهای اصولی در حوزه های مختلف علمی معرفتی، اجتماعی، سیاسی، دفاعی و... شناسایی خواهد شد. بنابراین بررسی دقیق و همه جانبه ابعاد مختلف زندگی این بزرگان مخصوصاً با شیوه های جدید و بهره گیری از آخرین دستاوردهای علمی از ضرورتهای جوامع اسلامی است.یکی ازحساسترین و سرنوشت سازترین حوادث صدراسلام، غزوه احزاب (خندق) و مدیریت پیامبر اکرم (ص) در شرایط بسیار حساس و بحرانی این غزوه است. مورخان، این غزوه را بیشتر از آن جهت با اهمیت می دانند که آخرین صحنه تهاجم دشمن به نیروهای اسلام و نقطه اوج اقدامات دفاعی مسلمین می باشد. اما آنچه که کمتر در منابع تاریخی مورد توجه قرار می گیرد مدیریت این حادثه سرنوشت ساز و مهم است.مدیریت پیامبراکرم(ص) درجریان این غزوه ابعاد مختلفی دارد. در مقاله حاضرکوشش شده است که در حد امکان یکی از اقدامات مدیریتی پیامبراکرم(ص) در جریان یکی از تدابیرآن حضرت یعنیحفر خندق مورد بحث و بررسی قرار گیرد. البته مقاله حاضر محدود به مدیریتی که رسول الله(ص) در جریان حفر خندق اعمال فرمودند نمی شود بلکه موضوع اداره و بهره گیری کامل از این اقدام دفاعی هم مورد بحث قرار می گیرد.