سخن سردبیر

از آنجا که رویکرد و الگوی توسعه غربی برساخته‌ای است که ریشه در مبانی فکری و فلسفی غرب دارد و از این منظر، در حوزه معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی اساساً با مبانی فکری و فلسفی اسلام متفاوت و متعارض است، لذا در جمهوری اسلامی ایران لفظ پیشرفت را برای ارتقا و اعتلای جامعه به سمت و سوگیری هدفمند عدالت برگزیده‌اند. روشن است که به کار بردن واژه پیشرفت، اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا توسعه واژه‌ای است که به صورت متداول در ادبیات غربی به کار گرفته می‌شود و بر اساس آن، غربی‌ها عبارتهای کشورهای توسعه‌نیافته، در حال توسعه و توسعه‌یافته را به وجود آورده‌اند که بار معنایی خاصی را دنبال می‌کند؛ به طوری که توسعه یافتن، یعنی شبیه یک الگوی خاص زندگی کردن؛ که آن هم غربی شدن و غربی بودن است. بنابر این، با این رویکرد به هیچ وجه نمی‌توان کلمه توسعه را حامل همان معنایی دانست که ما از پیشرفت در ذهنمان داریم. مقام معظم رهبری در این مورد می‌فرمایند:«نکته اول این است که وقتی می‌گوییم پیشرفت، نباید توسعه به معنای رایج غربی تداعی شود... ممکن است پیشرفتی که ما می‌گوییم با آنچه که امروز از مفهوم توسعه در دنیا فهمیده می‌شود وجوه مشترکی داشته باشد ... که حتما دارد ... اما در نظام واژگانی ما، کلمه پیشرفت می‌تواند معنای خاص خود را داشته باشد که با توسعه در نظام واژگانی غرب نباید اشتباه شود ... مجموعه غربی شدن یا توسعه‌یافتگی به اصطلاح غربی را مطلقاً قبول نمی‌کنیم؛ پیشرفتی که ما می‌خواهیم چیز دیگری است».(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با استادان و دانشجویان کردستان، 22/7/88)با توجه به این مطلب، هر چند پیشرفت، وجوه مشترکی با توسعه دارد، ولی برخی تمایزات جدّی را با خود حمل می‌کند که می‌تواند مفهوم کاملاً متفاوتی را به ذهن متبادر کند. پیشرفت به معنایی که مقام معظم رهبری برای کشور ترسیم فرموده‌اند با آنچه به معنای توسعه در نظر می‌گیریم، دست کم از جهت بار ارزشی که در شیوه زندگی با خود دارد، تفاوت دارد. از این رو، باید به این نکته اذعان کرد که پیشرفت، هر چند امری پسندیده، مطلوب و ارزشمند است، ولی در جمهوری اسلامی ایران، تنها با آنچه سعادت را برای جامعه بشری در پی داشته باشد، کاربردپذیر است. از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که هر نوع توسعه یا هر نوع پیشرفتی به هیچ وجه هدف قرار نمی‌گیرد و تنها آن نوع از پیشرفت می‌تواند مطلوب باشد که با خود، جهت و هدفمندی ویژه‌ای را حمل کند و آن چیزی نیست جز ویژگی «عدالت». به عبارت دیگر؛ تمایز جدّی میان پیشرفت و توسعه را می‌توان در مفهوم عدالت جستجو کرد. این مفهوم را می‌توان در جای‌جای سخنان مقام معظم رهبری نیز یافت.تاکید ایشان بر مفهوم عدالت تا آنجاست که عدالت را معیار حق و باطل حکومتها برمی‌شمرند و حتی برای مشروعیت و حقانیت دینی مانند اسلام نیز عدالت را محوریت می‌بخشند. طبیعی است وقتی چنین مفهومی می‌تواند معیاری برای حقانیت و مشروعیت دین باشد، بنایر این می‌تواند معیاری نیز برای حقانیت و مشروعیت الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت باشد.مفهوم الگوی اسلامی پیشرفت، ویژگی خاصی دارد که نشانگر محوریت اسلام به عنوان مکتب فکری و ایرانی بودن، به عنوان زادگاه این نوآوری و ابتکار است. چنانچه بتوان به خوبی ویژگی‌های این الگو را درک و تبیین کرد، به نظر می‌رسد بتوان به خوبی نقش بسیج را در ایجاد چنین الگویی تبیین نمود. به خوبی از مفردات مقام معظم رهبری به دست می‌آید که اسلامی بودن، ایرانی بودن، الگو بودن و حتی پیشرفت؛ همه و همه از بار معنای خاصی برخوردارند که ضمن شناخت آنها، باید بتوان مولّفه‌های شکل‌دهنده این الگو را بشناسیم تا چگونگی تعامل بسیج را با آنها دریابیم و نقش بسیج را در ایجاد الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، ترسیم کنیم.فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج با درک اهمیت این موضوع و تاثیرات عمیقی که می‌تواند در تداوم و استمرار انقلاب اسلامی داشته باشد، برآن شده تا با طرح آن در محافل علمی، الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور، برخی از مقالات ارایه شده پیرامون موضوع الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در این شماره ارایه می‌شود.