سنجش میزان پیچیدگی اقتصادی ایران، در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی

یکی از مهمترین راهکارها در جهت مبارزۀ اقتصادی و مقاومت اقتصادی در شرایط تحریم، روی آوردن به اقتصادی مبتنی‌بر دانش است. توجه به نقش دانش در اقتصاد و رشد اقتصادی موضوع مهمی است که در نظریات اقتصادی روی آن تاکید بسیاری شده است. اقتصاد دانشی، تاب‌آوری کشورها را در شرایط تحریم، و در مقابله و مواجهه با فشارهای اقتصادی و سیاسی به حداکثر ممکن بدل می‌سازد. برای اندازه‌گیری میزان دانش به‌کاررفته در تولیدات یک کشور، شاخص‌های مختلفی وجود دارد که یکی از این شاخص‌ها، شاخص پیچیدگی اقتصادی می‌باشد. رویکرد پیچیدگی اقتصادی مبتنی بر این ایدئولوژی است که محصولات تولید شده در اقتصاد می‌توانند معرف میزان دانش و مهارت مورد نیاز جهت تولید آنها باشند و با این فرض که کشورها محصولی را تولید نمی‌کنند مگر آنکه دانش و مهارت تولید آن را داشته باشند، سعی در محاسبه میزان انباشت دانش و مهارت نهفته در اقتصاد را خواهد داشت. در این مقاله ابتدا ضمن تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی، به شاخص پیچیدگی اقتصادی و نحوه محاسبه آن اشاره می گردد. سپس به بررسی وضعیت صادرات ایران و شرکای تجاری‌اش در فاصله سال‌های 2016-1985 از منظر پیچیدگی اقتصادی می‌پردازیم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد کشور ایران در مقایسه با شرکای تجاری خود، در زمینه پیچیدگی اقتصادی و به تبع آن اقتصاد مقاومتی، در جایگاه مناسبی قرار ندارد و تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله زیادی دارد؛ که نیازمند توجه ویژه سیاست‌گذاران برای ارتقاء جایگاه ایران در این شاخص می‌باشد.

Measuring Iran’s economic complexity in order to realize a resistive economy

One of the most important strategies in economic struggle and economic resistance during the sanctions is to turn to a knowledgebased economy. Considering the role of knowledge in economics and economic growth is an important issue that has been emphasized in economic theories. The knowledge economy maximizes the resilience of countries against the economic and political pressures during the sanctions. There are several indicators to measure the level of knowledge used in the products of a country. One of them is the economic complexity index. Economic complexity approach means that in the economy, produced products can be representatives for required knowledge and knowhow. Thus recognizing the level of product complexity will help us to identify the level of knowledge and knowhow embedded in economies. This paper aimed to explain the concept of resilient economy, the economic complexity index, and its calculation method. Then, the mutual relationship between Iran and its trading partners in terms of economic complexity during 19852016 was investigated. The results of the research showed that Iran, in comparison with its business partners, is not in a good position in terms of economic complexity and consequently the resistance economy, and it is far from reaching the desired position. This requires a special attention by policymakers to promote Iran’s position in this index.