تحلیل تاثیر شاخص‌های کنش عقلائی بر مشارکت شهروندان در طرح‌های توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر‌رسمی (نمونه موردی: محلات وکیل‌آباد و اسلام‌آباد 2 ارومیه)

در کشور های در حال توسعه از جمله ایران، افزایش روزافزون جمعیت شهرنشین سبب بروز معضلات عمده‌ای نظیر ازدیاد سکونتگاه های غیر رسمی شده است. در همین راستا رویکردها و طرح‌های مختلفی مطرح گردید که ناکارآمدی آن‌ها، منجر به ظهور رویکرد توانمندسازی شد. لازم به ذکر است که مشارکت ساکنان در توانمند‌سازی سکونتگاه ‌های غیر رسمی از جمله راهبردهای مورد تایید پژوهشگران شهری می‌باشد؛ زیرا در این صورت می‌توان از قابلیت‌‌های افراد جامعه در جهت بهبود شرایط بهره گرفت. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی تاثیرگذاری شاخص های رویکرد کنش عقلائی (هزینهمنفعت) در ارتقاء مشارکت مردم جهت اجرایی شدن طرح های توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، تحلیلی و میدانی به شیوه آمیخته می‌باشد، همچنین برای گردآوری داده‌های پژوهش از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (پرسش‌نامه) استفاده شده است؛ به‌طوری ‌که داده‌های کمی با پرسش‌نامه پژوهشگرساخته گردآوری شد و برای تحلیل‌های پژوهش نیز از آزمون‌های آماری پیرسون و رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد با ارتقاء سطح شاخص های کنش عقلائی، میزان مشارکت ساکنان محدوده در اجرایی شدن طرح های توانمندسازی افزایش می یابد. همچنین نتایج تحلیل مدل مسیر نشان داد که شاخص‌های اثرپذیری توصیه های دولت در زمینه طرح های توانمندسازی با امتیاز (0.490) و سپس سودمندی انجام طرح های توانمندسازی با امتیاز (0.445) بیشترین میزان اثرگذاری؛ و شاخص‌های سودمندی تخریب واحدهای مسکونی و تجمیع آن ها با امتیاز (0.128) و انجام به موقع طرح ها توسط شهرداری با امتیاز (0.292)، کمترین میزان تاثیرگذاری بر مشارکت مردمی را دارند.

Analysis of the Impact of Rational Action Indicators on Citizens' Participation in Informal Settlement Empowerment Plans (A Case Study of Informal Settlements of Vakil Abad and Islamabad 2 in Urmia)

The rapid growth of the city and the consequent increase in urbanization has led to major problems, including the increase of informal settlements in developing countries such as Iran. Accordingly, the type and nature of dealing with the phenomenon of informal housing are the issues that have a special place in urban planning and management. In the past, various approaches to the problem of informal settlements have become commonplace and widely used in different countries. But the ineffectiveness of the plans forced the government to adopt a new approach to enable residents in the late 1980s. In general, considering a multidimensional and more comprehensive enabling approach somewhat covers the previous weaknesses. Also, the use of participatory practices in the empowerment of informal settlements is one of the strategies that are now underlined by urban scholars. The necessity of using the rational indicators in promoting the participation of people in implementing the plans of informal settlement enabling becomes more and more important. The present article attempts to investigate the effect of the scale of rational action (assessment of cost and benefit) on improving the participation of people in implementing various plans for the enabling of informal settlements. The statistical population of the study includes residents of informal settlements of Vakil Abad and Islamabad 2 in Urmia and the sample size covers 150 households. The research method in this study is descriptivecomparative and is based on documentary and questionnaire. Cronbach's alpha, statistical methods, Pearson, and linear regression tests in Spss were used to obtain the necessary data. The research results have been used to gain a better understanding of the location to examine the physical, social and environmental aspects of the location. The results indicate that, by promoting the level of rational action indicators, the level of participation of residents in the implementation of enabling plans increases. Also, the results of the Path model analysis demonstrate that the effectiveness of government recommendations in enabling plans with a score of 0.490 and the effectiveness of enabling plans with a score of 0.445 has the highest effect. The utility index of demolition of residential units and their aggregation with a score of 0.128 and also a timely performance of the projects by the municipality with a score of 0.292 had the least effect on popular participation.