به‌کارگیری تحلیل سلسله مراتبی در جهت تدوین و اولویت‌بندی شاخص‌های تاثیرگذار در مکان‌یابی پایتخت

از ابتدای قرن بیستم، کشورهای متعددی پایتخت‌های خود را تغییر داده اند. پایتخت‌ها قلب تپنده هر نظام سیاسی هستند که تهدید شدن آن می‌تواند برابر با اضمحلال موجودیت نظام سیاسی حاکم بر کشور باشد. به همین خاطر در هر کشور مکان‌یابی پایتخت، به‌عنوان کانون اقتدار و بقای ساختار سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف اصلی این نوشتار شناسایی و اولویت‌بندی معیارها و عوامل تاثیرگذار در انتقال پایتخت سیاسی کشور می‌باشد. نوع مقاله توصیفیتحلیلی است و تلاش خواهد شد با احصای معیارها و شاخص‌های موثر، میزان اهمیت هر یک با استفاده از نظر خبرگان مشخص شود. ازاین‌رو، هجده معیار اصلی موثر بر مکان‌یابی، ذیل چهار گروه معیارهای زیست‌محیطیطبیعی، اجتماعیفرهنگی، امنیتیدفاعی، اقتصادی شناسایی شد. سپس با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(ahp) و مقایسه دودویی ماتریس توماس ال ساعتی، به تعیین ضرایب اهمیت شاخص‌ها و معیارها، جهت اولویت‌بندی اقدام شد. نتایج تحقیق نشان داد از میان معیارهای اصلی، معیارهای زیست‌محیطیطبیعی (با وزنِ 0.423) نسبت به معیارهای امنیتیدفاعی، اجتماعی و اقتصادی از اهمیت بیشتری برخوردار است. در میان معیارهای فرعی، چهار شاخص عدم قرارگیری در پهنه زلزله و گسل (0.179)، دسترسی مناسب به آب های سطحی و زیرزمینی (0.123)، دوری از مراکز هسته ای (0.120) و نرخ جرائم و بزه های اجتماعی (0.080) بیشترین ضریب اهمیت را در فرآیند گزینش مکانی مناسب برای پایتخت از منظر متخصصان به خود اختصاص می‌دهند. در ضمن بر پایه‌ی یافته‌های پژوهش پیشِ رو می‌توان بیان کرد که انتخاب یا مکان‌یابی پایتخت، بیش از 50 درصد به این چهار عامل وابسته است.

Using Analytical Hierarchy Model for Developing and Prioritizing of Effective Criteria in Relocating the Capital

Since the beginning of the twentieth century, many countries have changed their capitals. Capital cities are the heart of any political system that those being threatened can lead to collapse of the political system of the country. That is why locating the capital of each country, as the center of authority and persistence of political structure is very important. The main objective of this study is to identify and prioritize the criteria and factors that affect in relocating the capital of the country. This article’s type is analytical – descriptive and will attempt to find effective indicators and criteria and importance of each by using expert opinion. Thus, 18 main criteria that affect locating of capitals detected; including the following four categories of criteria for environmentalnatural, sociocultural, securitydefense, economicpolitical. Then using the Analytic Hierarchy Process (AHP) and Thomas L. Saaty’s binary comparison matrix to determine the coefficients to rank importance of the indices and criteria studied. The results show that among the main criteria, environmental criteria (weight 0.423) as compared to defensive, social and economic criteria is more important. Among the subcriteria, four indicators "not being exposed to earthquake and fault zone (with coefficient = 0.179)", "appropriate access to surface water and groundwater (0.123)", "being far away from nuclear centers (0.120)" and " the rate of social crime (0.080)" are the most important weights of elements in the selection process of suitable location for the capital. In addition, based on these findings it can be stated that the selection or locating of the capital; more than 50 percent, depends on these four factors.