تعیین الگوی بهینه کشت با لحاظ محدودیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی (مورد مطالعه: دشت ابهر)

افزایش تولید محصول ‌های کشاورزی با افزایش سطح زیر کشت و یا کاربرد بهینه هر چه بیشتر آب، سم‌ها و کودهای شیمیایی و یا افزایش بهره‌وری امکان‌پذیر است. از آنجا که منابع آبی موجود محدود بوده، استفاده از سم‌ها و کودهای شیمیایی می‌تواند خطرهای جدی برای محیط زیست و سلامت جامعه ایجاد کند و افزایش بهره‌وری بدون داشتن برنامه تولید امکان‌پذیر نیست، هدف این پژوهش تعیین الگوی بهینه کشت محصول‌های کشاورزی در دشت ابهر برای دستیابی به پایداری در بخش کشاورزی با استفاده از مدل‌های برنامه‌ریزی خطی و آرمانی با لحاظ محدودیت‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی می‌باشد. محدودیت‌های یاد شده از طریق توزیع و تکمیل پرسشنامه و مصاحبه با بهره‌برداران و مسئولان مربوطه تعیین شد و الگوی بهینه کشت با توجه به این محدودیت‌ها با استفاده از دو روش برنامه‌ریزی خطی و آرمانی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. برای این منظور، از آمار و اطلاعات مربوط به 7 محصول که بیشترین سهم را در تولیدهای کشاورزی دشت ابهر در سال زراعی 1401-1400 استفاده شد. نتایج نشان داد که در الگوهای بهینه پیشنهادی مدل‌های برنامه‌ریزی خطی و آرمانی، سطح زیرکشت به شدت کاهش یافته و از 26655 هکتار کنونی به 5846  هکتار در مدل برنامه‌ریزی خطی و 5770 هکتار در مدل برنامه‌ریزی آرمانی رسیده است. در برنامه‌ریزی آرمانی اگر چه سود کمتر از برنامه‌ریزی خطی است اما مصرف آب، کودها و سم‌ها کاهش یافته است. در الگوی کشت بهینه محصول‌هایی که کشت آنها بازده برنامه‌ای چندانی ندارد مانند انگور و عدس یا به‌طور کل حذف شده‌اند و یا به‌دلیل اینکه محصول‌های راهبردی (استراتژیک) به‌شمار می‌روند مانند گندم و جو، تولیدشان کاهش و کشت محصول‌هایی مانند گردو که دارای بازده برنامه‌ای قابل توجهی هستند، افزایش یافته است. در نهایت می‌توان گقت کشت محصول‌ها تخصصی‌تر شده و تنوع محصول ‌ها کاهش یافته است.

determining the optimal pattern of cultivation in terms of economic, social and environmental constraints (case study: abhar plain)

intruduction: the purpose of this research is to determine the optimal pattern of agricultural crops cultivation in abhar plain in order to achieve to sustainability in the agricultural sector using linear and ideal planning models in terms of environmental, social and economic constraints. materials and methods: the limitations were determined through questionnaires and interviews with farmers and relevant officials, and the optimal pattern of cultivation was investigated according to these limitations using two methods of linear and ideal planning. for this purpose, statistics and information related to 7 products that have the largest share in the agricultural production of abhar plain in the crop year 1401-1400 are used..results and discussion: the results showed that in the optimal models proposed by the linear and ideal planning models, the cultivated area has been greatly reduced in the pattern of optimal cultivation, crops whose cultivation does not have much planned efficiency, such as grapes and lentils, are either completely eliminated, or due to the fact that they are considered strategic crops, such as wheat and barley, their production is reduced and the cultivation of products such as walnuts, which have a high planned efficiency, is reduced. attention is increased. finally, it can be said that the cultivation of crops has become more specialized and the variety of crops has decreased.suggestion: the policy maker should apply incentive policies in order to implement the program in addition to informing the users. of course, the purpose of the study is not to destroy the vineyards and fields and turn them into walnut gardens, but considering the destruction of many of these gardens as a result of the lack of attention of the operators due to their lack of profitability and also the presence of uncultivated land in in the study area, in the coming years, this pattern will gradually replace the current cultivation pattern.