بررسی رابطه علیت بین نرخ ارز و حجم تجارت کودهای شیمیایی در ایران با رویکرد مارکف سوئیچینگ

نرخ ارز به دلیل ارتباط متقابل آن با دیگر متغیرهای کلان اقتصادی، یک متغیر کلیدی به شمار می‌رود و نقش موثری در صادرات و واردات کالاها و نهاده‌های کشاورزی دارد. بخش کشاورزی ایران یکی از بخش‌های وابسته به نرخ ارز بوده و درنتیجه تغییرات نرخ ارز می‌تواند بر صادرات و واردات نهاده‌های بخش کشاورزی مانند کودهای شیمیایی اثرات قابل توجه داشته باشد. با توجه به اثر بحران‌های کووید-19 و جنگ اوکراین بر نرخ ارز و اهمیت تجارت کودهای شیمیایی در شرایط کنونی، هدف از این پژوهش بررسی علیت غیر خطی بین نرخ ارز و حجم واردات و صادرات کودهای شیمیایی با استفاده از داده‌های فصلی در دوره 1401-1393 با استفاده از رویکرد مارکف سوئیچینگ است. نتایج به‌دست آمده از آزمون غیر خطی نشان داد که رابطه میان نرخ ارز آزاد و حجم صادرات کودهای ازته و نیز ارتباط «شکاف نرخ ارز آزاد با نرخ ارز رسمی» با حجم واردات کودهای فسفاته و پتاسه غیر خطی است. همچنین بر اساس علیت گرنجر در مدل مارکف سوئیچینگ، رابطه علیت یک سویه‌ای از طرف نرخ ارز آزاد به سمت حجم صادرات کودهای ازته وجود دارد. همچنین، رابطه علیت یک سویه‌ای از «شکاف نرخ ارز آزاد با نرخ ارز رسمی» به سمت حجم واردات کودهای فسفاته و پتاسه برقرار است. بنابراین، برای کاهش اثرات نرخ ارز طراحی الگوی جامع تجارت، تنوع‌بخشی به مبادی وارداتی و مقصدهای صادراتی کودهای شیمیایی و نیز ایجاد رابطه‌های تعاملی دوجانبه و سازنده با کشورهای هدف به منظور دستیابی به توافق برد-برد پیشنهاد و تاکید می‌شود.

investigating the causality relationship between the exchange rate and the commercial quantity of fertilizers in iran using of markov switching approach

introduction the exchange rate is one of the most important variables that affecting the macroeconomic variables in a country, and the effects of its changes have always been one of the important topics in policy making. the exchange rate is considered as a key variable due to its interrelationship with other macroeconomic variables and has an effective role in the export and import of agricultural goods and inputs.iran's agricultural sector, as one of the productive sectors of iran's economy, has two-way relations with world markets. because on the one hand, it is an exporter of major products and on the other hand, it is an importer of agricultural inputs. since a major share of the inputs of iran's agricultural sector is supplied through global markets, therefore, the agriculture is one of the sectors dependent on the exchange rate, and as a result, exchange rate fluctuations can affect the export and import of agricultural inputs, such as fertilizers. in fact, a part of the import and export inputs of the agricultural sector is dedicated to fertilizers.in iran, although in the past years, the emphasis was on reducing the consumption of fertilizers, but now and after the crises of covid-19 and the war in ukraine, due to the high price and unavailability, the consumption of fertilizers in iran has decreased, so that nowadays fertilizers are one of the limiting resources in the production of agricultural products. considering the effect of the covid-19 crises and the ukrainian war on exchange rate, and on the other hand, the importance of fertilizers trade in current conditions and their non-linear behavior, the purpose of this study is to investigate the non-linear causality of exchange rate with import and export values of fertilizers using of markov switching model.