سنجش کارایی اقتصادی-محیط زیستی گندم بر مبنای ردپای آب

کارایی اقتصادی-محیط‌زیستی به عنوان کارایی استفاده از کارکردهای محیط‌زیستی برای تامین نیازهای بشر تعریف شده ‌است. این مفهوم می‌تواند معیار مناسبی برای ارزیابی پایداری تولید محصول ها و کارایی اقتصادی آن به ‌شمار ‌آید. باتوجه‌به اینکه تولید محصول های کشاورزی با ایجاد اثرگذاری های محیط‌زیستی همراه است و در مقیاس جهانی بیشترین میزان مصرف آب برای تولید محصول های کشاورزی استفاده می‌شود، بنابراین در این بررسی به‌منظور بررسی اثرگذاری های محیط‌زیستی تولید گندم، از شاخص ردپای‌آب استفاده شد. برای این منظور در آغاز ردپای آب گندم در استان های کشور طی دوره 1399-1379 محاسبه و آنگاه کارایی اقتصادی- محیط‌زیستی تولید گندم برآورد شد. نتایج محاسیه ردپای آب نشان داد که استان های گیلان، خراسان جنوبی، سمنان و سیستان و بلوچستان، میانگین کل ردپای آب بیشتری در تولید گندم دارند. همچنین میانگین ردپای‌آب آبی، سبز و خاکستری در کشور در طی دوره مورد بررسی برابر با 2625.7، 428.1 و 594.1 مترمکعب بر تن به دست آمد. نتایج به دست آمده از برآورد کارایی اقتصادی-محیط زیستی نیز نشان داد که در بین متغیرهای مورد بررسی، نهاده‌ترکیبی و ردپای‌آب سبز بیشترین تاثیر مثبت را بر بهبود ارزش تولیدمحصول گندم دارند. نتایج همچنین بیانگر این است که استان‌های آذربایجان‌شرقی، خراسان‌شمالی و خراسان‌رضوی کمترین میانگین کارایی و استان های گیلان، سیستان‌و‌بلوچستان، مازندران و ایلام به‌ترتیب بیشترین کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید گندم را به‌خود اختصاص داده اند. میانگین کل کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید گندم 0.84برآورد شد. همچنین نتایج برآورد مدل ناکارایی نشان داد که کارایی اقتصادی-محیط‌زیستی تولید محصول برای منطقه های با تولید ناخالص داخلی سرانه و میزان بارندگی بالاتر، بیشتر است. از این رو، پیشنهاد می شود در استان های با کارایی اقتصادی-محیط زیستی پائین تر به منظور حفظ محیط‌زیست از روش های نوین آبیاری برای کاهش ردپای‌آب آبی و از کودهای سبز و کودهای شیمیایی کم‌خطر برای کاهش ردپای‌آب خاکستری استفاده شود.

measurement of eco-efficiency of wheat based on water footprint

economic ecological efficiency is defined as the efficiency of using environmental resources to meet human needs. this concept can be considered as a suitable criterion for evaluating the sustainability of production and its economic efficiency. due to the fact that the production of agricultural products is associated with environmental effects and the highest amount of water consumption is used to produce agricultural products on a global scale, so in this study, in order to investigate the environmental effects of wheat production, water index was used. for this purpose, first the traces of wheat water in the provinces of the country during the period 2000-2011 were calculated and then the economic-ecological efficiency of wheat production was estimated. the results of water footprint calculation showed that the provinces of gilan, south khorasan, semnan and sistan and baluchestan have the average total of more water footprint in wheat production. also, the average water, green and gray water footprint in the country during the study period was equal to 2625.7, 428.1 and 594.1 cubic meters per ton. the results of estimating the economic-environmental efficiency also showed that among the studied variables, compositional input and green water footprint have the most positive effect on improving the production value of wheat. the results also show that the provinces of east azerbaijan, north khorasan and khorasan razavi have the lowest average efficiency and the provinces of gilan, sistan and baluchestan, mazandaran and ilam have the highest economic-ecological efficiency of wheat production, respectively. the average total economic-ecological efficiency of wheat production was estimated to be 0.84. also, the results of estimating the inefficiency model showed that the economic-ecological efficiency of crop production is higher for areas with per capita gdp and higher rainfall