آسیب‌شناسی طرح‌های هادی روستایی در جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی

یکی از راهبردهای توسعه که در دهه اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با هدف دست یابی به توسعه در مناطق روستایی، تهیه و اجرا شد، طرح هادی روستایی است. این طرح در فرایند تهیه و اجرا با چالش های مختلف روبرو است. یکی از این چالش ها، تغییر نامطلوب بافت کالبدی با توجه به شرایط محیطی در زمینه دفع آب های سطحی و ایمن نمودن کالبد روستاهای در معرض خطر سیل هست. دفع آب های سطحی در راستای ایمن سازی نواحی روستایی از خطر وقوع سیلاب انجام می پذیرد. نامناسب بودن وضعیت معابر و تغییر بی رویه کاربری ها، تاثیر نامطلوبی در هیدرولوژی مناطق روستایی می گذارد. علاوه بر این، در نقاط روستایی با توجه به جمعیت محدودی که دارد، در صورت نیاز به احداث شبکه جمع آوری آب های سطحی، باید هزینه سرانه زیادی را نیز مصرف نمود. لذا انتخاب درست سیستم هدایت آب های سطحی علاوه بر فراهم سازی بستر مناسب برای توسعه پایدار، امکان ایجاد تاسیسات زیربنایی در نقاط روستایی را پدید می آورد. هدف این پژوهش، آسیب شناسی طرح های هادی روستایی در مدیریت و دفع آب های سطحی است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، کیفی است. در این راستا به منظور ارائه تصویری روشن از آسیب های طرح هادی در دفع آب های سطحی از روش تئوری بنیانی و نرم افزار مکس کیودا استفاده شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، آسیب های طرح های هادی روستایی در دفع آب های سطحی را می توان در سه بعدِ تعریف (شرح خدمات)، مدیریتی و اجرایی طبقه بندی کرد. با توجه به مصاحبه های صورت گرفته، آسیب های اجرایی طرح های هادی روستایی در دفع آب های سطحی، عمدتاً متاثر از آسیب های مدیریتی و رویکردهای (شرح خدمات)، عدم انجام مطالعات شبکه دفع آب های سطحی در حوضه آبخیز و عدم توجه به شیوه مدیریتی در اجرای طرح های هادی روستایی و عدم توجه به تسهیل گری و به مشارکت طلبیدن مردم روستا هست. لذا جهت برطرف کردن آسیب های پیش رو، بازنگری رویکردها در شرح خدمات طرح هادی روستایی و اتخاذ شیوه مدیریت مشارکتی در این خصوص ضروری هست.