اثرات تغییر اقلیم بر افزایش مصرف آب کشاورزی در دشت مشهد

رشد جمعیت ونیاز به محصولات کشاورزی و دامی و محدودیت منابع آب به عنوان بستر اصلی تولیدات غذایی ، مساله کم آبی را به گونه ای بسیار جدی فراوری برنامه ریزان استان خراسان در وضعیت بسیار بحرانی قرار گرفته است . نزدیک به 40 درصد جمعیت استان خراسان در این دشت ساکن اند و این دشت تنها قطب صنعتی استان است .با وجود اینکه به دلیل نیاز فراوان به آب شرب و صنعت بخش کمتری از منابع آب موجود به مصرف کشاورزی این دشت می رسد و تنها 75 درصد منابع اب در آبیاری در محصولات زراعی و باغی استان مورد استفاده دارد اما این مقدار نیز نسبت به پتانسیل آبی دشت بسیار زیاد است به طوری که مازاد برداشت سالانه آب از منابع غیر قابل تجدید دشت مشهد به بیش از 136 میلیون مترمکعب می رسد و این امر باعث شده است که میانگین افت سطح ایستابی در دشت مشهد سالانه 47/1متر باشد . خشکسالی های اخیر که توام با افزایش دمای هوا بود باعث گردید که زارعان آب بیشتری به مصرف کشاورزی برسانند به طوری که در سال آبی 81-1370 در اتان خراسان حدود 762 میلیون متر مکعب بیش از سالهای قبل از منابع اب زیر زمینی برداشت شد و به همین دلیل متوسط افت سطح آبهای زیرزمینی دشت مشهد از 47/1 متر به 04/3 متر و در بعضی نقاط به بیش از 7 متر رسید . افزایش دمای هوا چه به دلیل خشکسالی های دوره ای و چه به دلیل گرمایش جهانی در سالهای اتی امری بسیار محتمل است . مدل های پیش بینی اقلیم نیز نشان میدهد که دمای هوا در آینده در منطقه شمال شرق ایران و استان خراسان 2 تا 75/2 درجه افزایش خواهد یافت . هر چند این رقم اغراق آمیز به نظر میرسد اما در هر صورت لازم است برنامه ریزی های زراعی صورت گیرد به نحوی که بر منابع آب تجدید شونده بیش از حد متعارف فشار وارد نیاید .بدین منظور ابتدا باید پتانسیل افزایش نیاز آبیاری در اثر بالا رفتن دمای هوا برای محصولات مختلف در الگو و ترکیب کشت موجود بررسی شود . در این مقاله افزایش نیاز آبی در سه سناریوی افزایش دما ( 2، 4 و 6 درجه سانتیگراد ) بررسی و روشهای سازگاری با آن نحوبی که مصرف آب دمای هوا به میزان 2 درجه سانتیگراد نیاز خالص آبیاری با الگو و ترکیب کشت کنونی 6 درصد نسبت به وضعیت نرمال افزایش خواهد داشت . میزان افزایش نیاز آبیاری به ازای 4 و 6 درجه افزایش دما به ترتیب 11 و 17 درصد برآورد شده است .