دگرگونی روستاهای حاشیه شهرهای جدید صنعتی: بررسی موردی (الوند-البرز)

ایجاد شهرهای جدید صنعتی در مجاورت شهرها و روستاهای موجود ، همواره دگرگونی هایی بی سابقه در عرصه های گوناگون این شهرها و روستاها پدید می آورد . شهر صنعتی البرز در اواسط دهه چهل در چهارده کیلومتری شرق شهر قزوین در حاشیه روستای الوند ایجاد شده است . الگوی مکان گزینی البرز ، ویژگی ها و هویت خاصی بدان بخشیده است و در نتیجه تحولات پردامنه ای را در روستای الوند به وجود آورده است . هدف مقاله حاضر شناخت مشخصات پایه ای و تحولات شهر صنعتی البرز به منظور تحلیل و تبیین روند و چرایی دگرگونی ها و نقاط عطف تحولات الوند در چارچوب روش تاریخی - تحلیلی و دیدگاه روند پژوهی بوده است .برای دستیابی به این منظور تلاش شده تا به دو پرسش زیر پاسخ گفته شود : 1- سیر دگرگونی ها و نقاط عطف تحولات الوند و پیوندهای آن با شهر صنعتی البرز طی سالهای 1346 تاکنون چگونه بوده است ؟ 2-علل و عوامل بنیادی شکل دهنده به ساز و کار حاکم بر دگرگونی الوند با ماهیت ، ویژگی ها و مشکلات کنونی اش چه بوده است ؟ مقاله ، دگرگونی های الوند را از سال 1346 تاکنون در سه دوره بررسی و تحلیل نموده و به این نتیجه رسیده است که شهر صعتی البرز علت بنیادی تحولات الوند بوده و از‌آغاز تاکنون نقش خوابگاهی مهمترین کارکرد آن بوده است .همچنین دگرگونی های الوند تا سال 1361 در شرایط نبود چهار پیش شرط اصلی رشد شهری سالم یعنی فرصت ، فرهنگ ، برنامه ریزی و مدیریت شهری روی داده و در هر حال متاثر از استعدادهای طبیعی ، تاریخی و زیست محیطی آن نبوده است . شهر شدن الوند در سال 1361 نقطه عطف مهمی در حیات آن بوده است ، چرا که از یک سو ، دو پیش شرط حیاتی رشد صحیح شهر یعنی برنامه ریزی و مدیریت شهری بر دگرگونی های الوند حاکم و ناظر شده است و از سوی دیگر ، نقش خدماتی الوند که تا آن زمان به صورت خود جوش شکل گرفته بود ، در چارچوبی قانونمند به عنوان نقش دوم ، در حیات اقتصادی الوند ، ظاهر می گردد . در مورد سوال دوم نیز نتیجه این بوده است که شکل گیری البرز با ماهیت کنونی اش عمدتا معلول علل و عوامل فرامنطقه ای و نیز شرایط عامی بوده است که در دهه 40 و 50 بر فرهنگ نو شهرسازی در ایران حاک بوده است .بالاخره ، مقاله پیشنهاد نموده است که با عبرت از گذشته ، البرز و والوند باید در چارچوب ‹‹منطقه شهری - صنعتی قزوین ››‌ به عنوان یک ‹‹ مجتمع شهری - صنعتی جدید›› ، سازماندهی ، برنامه ریزی و تجهیز شوند .