عوامل موثر بر فرآیند شکل‌گیری ساختار کالبدی روستاهای شهرستان شمیرانات

اهداف: هدف این پژوهش بررسی عوامل تاثیرگذار بر فرآیند شکل‌گیری کالبدی روستاهای شهرستان شمیرانات بوده است.روش‌شناسی: این مطالعه از کاربردی بوده و در سال 1403 در روستاهای شهرستان شمیرانات به انجام رسید. با استفاده از روش نمونه‌برداری خوشه‌ای، دهستان رودبار قصران و سپس 7 روستای نیکنام ده، آب نیک، امین آباد، ایگل، گرمابدر، باغ گل و بایر برای مطالعه انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسش‌نامه بود. برای طراحی پرسش‌نامه، به مطالعه پیشینه و طرح‌های مطالعاتی اقدام شد. با استفاده از لیست 8 شاخص و 50 زیرشاخص به طراحی پرسش‌نامه با استفاده از طیف 4 گزینه‌ای لیکرت اقدام شد. برای تایید روایی پرسش‌نامه، چندین نسخه از آن در اختیار گروهی از کارشناسان قرار گرفت (17=n). پرسش‌نامه اصلی با 45 سوال تایید شد. پرسش‌نامه در بین نمونه‌ها توزیع شد. گروه اول نمونه‌های مورد مطالعه، کارشناسان برنامه‌ریزی روستایی (22=n) بودند. گروه دوم، ساکنین روستاهای مورد مطالعه بودند که تعداد نمونه بر اساس فرمول کوکران 318 نفر تعیین شدند. داده‌ها با استفاده از روش انتروپی شانون و آزمون تی همبسته تحلیل شد.یافته‌ها: دسترسی به منابع مالی، توسعه زیرساخت‌ها و کیفیت ساخت مساکن از دیدگاه کارشناسان و ساکنین بیشترین اهمیت را داشتند. برخی شاخص‌ها از دیدگاه کارشناسان و ساکنین اهمیت متفاوتی داشتند، اما در بسیاری از موارد توافق نسبی وجود داشت. شاخص‌های اقتصادی و زیست‌محیطی بیشترین تاثیر را بر ساختار کالبدی روستاها دارند و دسترسی به منابع مالی، توسعه زیرساخت‌ها، اقلیم و منابع آب و خاک از مهم‌ترین عوامل بودند. در مجموع، شاخص‌های مربوط به ابنیه تاریخی و المان‌های فرهنگی در دسته فرهنگی از کمترین اهمیت برخوردار بودند. نتیجه‌گیری: عوامل اقتصادی و زیست‌محیطی مهم‌ترین عوامل موثر بر روستاهای مورد مطالعه از دیدگاه کارشناسان و ساکنین روستاها هستند.

influential factors in the formation of the physical structure of villages in shemiranat county

aims: this study aimed to investigate the factors shaping the physical development of villages in shemiranat county.methodology: conducted in 2024, the research focused on villages in shemiranat county, specifically in the rudbar qasran rural district, selected through cluster sampling. seven villages—niknam deh, ab nik, aminabad, igel, garmabdar, bagh gol, and bayer—were chosen for the study. a questionnaire was designed based on 8 primary indicators and 45 sub-indicators, resulting in 45 questions, each rated on a 4-point likert scale. the questionnaire’s validity was established through expert review, involving 17 university professors and specialists. two target groups were surveyed: rural planning experts (n=22) and village residents. the statistical population comprised 2,399 individuals, from which 318 participants were selected using cochran’s formula. data analysis employed the shannon entropy method and paired t-tests.findings: the study examined five key indicators: environmental-physical, economic, socio-cultural, and political-managerial, alongside 45 sub-indicators. both experts and residents identified access to financial resources, infrastructure development, and housing quality as the most critical factors. although there were some differences in perception between experts and residents regarding specific indicators, there was significant overlap in their views. economic and environmental factors were found to have the greatest influence on the villages’ physical structure, with access to financial resources, infrastructure, climate conditions, and water and soil resources emerging as the most crucial elements. indicators related to historical buildings and cultural aspects were ranked lowest in the cultural category.conclusion: both experts and residents identified economic and environmental factors as the most influential drivers of physical development in the studied villages.